Niet wachten met maatregelen tegen segregatie in basisonderwijs

Ouders van kinderen in gemengde wijken doen net als alle ouders hun kind het liefst naar een goede school in de buurt. Hier vinden de ouders in wijken zoals het Amsterdamse stadsdeel De Baarsjes het kabinet aan hun zijde. Het kabinet wil dat scholen in gemengde wijken een afspiegeling van de buurt zijn. Die scholen moeten dan wel goed zijn. Om dat te bereiken heeft het kabinet de kwaliteitsagenda voor het basisonderwijs opgesteld en trekt het extra geld uit voor scholen met achterstandsleerlingen. Dit is niet genoeg om segregatie tegen te gaan, zo realiseert ook het kabinet zich. Van de krachtige ambitie uit het regeerakkoord: “segregatie in het onderwijs moet worden bestreden”, is echter weinig overgebleven. Als de Tweede Kamer deze week de plannen van staatsecretaris Dijksma niet aanscherpt, dreigen vier verloren jaren.

Financiële prikkel
Amsterdams onderzoek uit 2003 naar schoolkeuzemotieven leert dat voor vrijwel alle ouders de nabijheid van de school het belangrijkste motief is om voor een school te kiezen. Tegelijkertijd geeft tweederde van de ouders aan uit te wijken naar een school buiten de buurt, als op de school in de buurt meer dan 50% allochtonen zit. Om deze zogenaamde ‘witte vlucht’ wil stoppen, zal dus echt meer moeten gebeuren dan “ouders meer bewust maken van de voordelen van een keuze voor een kwalitatief goede school in de buurt”, zoals de staatssecretaris voorstelt. Daarom is het teleurstellend dat gemengde scholen geen extra middelen krijgen. Volgens het kabinet leent de huidige wijze waarop de scholen gefinancierd worden zich niet om een financiële prikkel voor gemengde scholen in te bouwen. Verander dat dan!

Scholen met achterstandsleerlingen krijgen extra geld, omdat achterstandsleerlingen meer aandacht en dus tijd van leerkrachten vragen. Als een school gemengder wordt, krijgt de school minder geld, terwijl het juist op een gemengde school extra inspanning vraagt om meer getalenteerde leerlingen hun talenten maximaal te laten ontplooien. Op gemengde scholen zijn de leerlingen diverser en moet het les- en zorgaanbod dus diverser zijn dan op homogene scholen om te kunnen spreken van een goede school.

Voor de scholen in De Baarsjes is onderzocht hoe de leerlingen het doen in vergelijking met de rest van het land. Het onderzoek leert dat kinderen van hoog opgeleide ouders minder presteren dan hun landelijke referentiegroep. Dat is nou precies waar ouders zenuwachtig van worden en waarom ze hun kinderen naar een witte school buiten de buurt brengen. Daar helpt geen bewustwordingscampagne tegen. Erken dit en geef gemengde scholen extra geld in plaats van succesvol mengen te belonen met een digitaal schoolbord.

Afspiegeling van de buurt
Wie scholen een afspiegeling van de buurt wil laten zijn, moet kinderen voorrang geven op de scholen in hun buurt. In Amsterdam zijn hier met de schoolbesturen afspraken over gemaakt die momenteel uitgewerkt worden. De financiële steun die het rijk hiervoor geeft is meer dan welkom. Het in het regeerakkoord afgesproken vaste aanmeldmoment is helaas op de lange baan geschoven. Nu blijft ‘wie het eerst komt, wie het eerst maalt’ de algemene regel waar scholen zich op kunnen beroepen bij het toelaten van leerlingen. Dat recht van de slimste en best geïnformeerde zet kinderen uit kansarme gezinnen op achterstand.
Geef kinderen met een achterstand een eerlijke kans op een plaats op de witte school in hun gemengde buurt. Daarvoor zijn vaste aanmeld- en plaatsingsmomenten in combinatie met heldere voor alle scholen gelijke inschrijfprocedures nodig. En regels die voorrang geven op basis van waar je woont en niet op basis van wie je bent. Dan staan de kinderen met en zonder achterstand samen vooraan in de rij voor de populaire buurtschool. Daarachter staan dan de kinderen van goed geïnformeerde, vaak hoger opgeleide ouders uit een andere buurt.

Dat dit niet helpt, omdat allochtone ouders de nieuwe regels toch niet zullen kennen of hun kinderen alsnog te laat aanmelden, is een drogreden. Zorg er maar voor dat ze de regels kennen. Vertel ze dat er wat te kiezen is en laat ze zelf kiezen.
Aan de vrijheid van schoolkeuze verandert dit niets. Ook nu hoeven scholen niet te groeien als ze dat niet willen. En ook nu hanteren scholen wachtlijsten, loten kinderen uit of wijzen ze af op basis van eigen plaatsingsregels. In Amsterdam zijn voor kinderen voor wie op de school van de eerste voorkeur geen plaats is, voldoende goede alternatieven voorhanden, niet zelden dichterbij huis. Zeker als scholen die mengen meer geld krijgen.

Het tegengaan van segregatie in het basisonderwijs is een kwestie van lange adem. Daar heeft het kabinet gelijk in. Het duurt nog vele jaren voordat alle wijken door ingrepen in de woningvoorraad en betere voorzieningen gemengde prachtwijken zijn. Waarom daarop wachten? Geeft gemengde scholen nu extra geld en introduceer nu een verplicht vast aanmeldmoment. Anders hebben we straks prachtwijken met witte en zwarte scholen.

Godfried Lambriex
Portefeuillehouder onderwijs Stadsdeel De Baarsjes in Amsterdam