Veelgestelde vragen over het eindexamen

• Schoolexamens
• Centraal examens
• Coronavirus en eindexamen
• Toegestane hulpmiddelen
• Kandidaten met een ondersteuningsbehoefte
• Examenrooster en examenstof
• Normering en uitslag examens
• Diploma’s en certificaten

FAQ eindexamen: schoolexamens

Wat is een schoolexamen?

Het eindexamen bestaat uit schoolexamens (SE) en centraal examens (CE). De schoolexamens worden ontwikkeld door de scholen voor voortgezet onderwijs zelf. Ook bepalen zij wanneer welke vakken worden getoetst. Daarom verschilt het per school wanneer leerlingen schoolexamens maken en hoe de toetsen eruit zien. Leerlingen moeten hun schoolexamens hebben afgerond voordat de centraal examens beginnen. De cijfers voor de schoolexamens staan dan vast.

In de meeste vakken moeten leerlingen ook centraal examen doen. In dat geval is het eindcijfer voor dat vak het gemiddelde van het schoolexamencijfer en het cijfer voor het centraal examen. Een klein aantal vakken heeft alleen een schoolexamen, zoals maatschappijleer, culturele kunstzinnige vorming (ckv) en lichamelijke opvoeding (lo). De centraal examens worden ontwikkeld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE).

Leerlingen die vragen hebben over de schoolexamens kunnen terecht bij hun school en de examensecretaris (art. 2.51a WVO 2020). Met opmerkingen en klachten over de eindexamens kunnen zij terecht bij het LAKS (Landelijk Actie Komitee Scholieren).

Wat is het Programma voor Toetsing en Afsluiting (PTA)?

In het Programma voor Toetsing en Afsluiting (PTA) geven scholen aan hoe zij de schoolexamens afnemen en wat leerlingen per vak moeten doen om het schoolexamen af te ronden. Scholen moeten het PTA in het examenjaar vóór 1 oktober vaststellen (art. 2.60 lid 5 WVO 2020).

Mag de school bepalen dat een leerling een schoolexamen niet mag inhalen of herkansen?

Ja, een school heeft beleidsvrijheid om zelf regels op te stellen voor schoolexamens en onregelmatigheden, zoals ongeoorloofde afwezigheid. Zo kan een school in dit laatste geval bepalen dat het recht op het inhalen van een schoolexamen vervalt (art. 2.61 WVO 2020). Wel moet de school de regels vaststellen in een examenreglement, zodat leerlingen en ouders weten wat hun rechten zijn en zij niet voor verrassingen komen te staan. Als een leerling door ziekte of een andere reden waar hij niets aan kan doen een schoolexamen heeft gemist, heeft hij wettelijk recht op een inhaalmogelijkheid (art. 2.60 lid 1 onder c WVO 2020).

Mag het schoolexamenresultaat van een examenonderdeel dat niet met een cijfer wordt beoordeeld, worden uitgesteld tot na het centraal examen?

Nee, dat mag niet. Alle schoolexamenresultaten moeten tien werkdagen voor de aanvang van het centraal examen zijn vastgesteld (art. 3.12 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO 2020). Dat geldt ook voor vakken die niet met een cijfer worden beoordeeld, maar met een voldoende of goed.

Echter, als een leerling ziek is of om een andere reden een schoolexamen niet heeft kunnen maken zonder dat hij hier iets aan kon doen, mag de schooldirecteur besluiten dat een leerling het schoolexamen maakt na aanvang van het eerste tijdvak van de centraal examens. De kandidaat moet het schoolexamen in dat geval wel afronden vóór de afname van het centraal examen in dat vak (art. 2.55 lid 4 WVO 2020).

Voorbeeld: Een leerling heeft een schoolexamen voor Frans niet kunnen maken door ziekte. De centraal examens beginnen op 15 mei en op 28 mei is het centraal examen Frans. In dit geval mag de leerling na 15 mei het schoolexamen inhalen, als de afname maar vóór 28 mei plaatsvindt.

Hoe wordt het eindcijfer bepaald als er alleen sprake is van een schoolexamen?

Vakken waarvoor leerlingen alleen een schoolexamen moeten maken worden uitgedrukt in een eindcijfer tussen de 1 en 10 en één cijfer achter de komma, zoals 6,1 of 7,8 (art. 3.13 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Scholen mogen zelf bepalen hoe zij schoolexamens tussentijds afronden. Is het gemiddelde van de resultaten voor maatschappijleer bijvoorbeeld een 5,46, dan kan dat tussentijds worden afgerond naar een 5,5.

Kunstvakken en lichamelijke opvoedingen worden niet beoordeeld met een cijfer, maar met een voldoende of goed. Dit geldt ook voor het profielwerkstuk vmbo-g en vmbo-t.

Is het verplicht om een schoolexamen over te maken als het examen verloren is gegaan door een fout van een docent?

Ja, dit is verplicht. Het kwijtraken van examens, bijvoorbeeld door een technische computerstoring, is een onregelmatigheid. En als er sprake is van een onregelmatigheid bij de schoolexamens of centraal examens kan de schooldirecteur (een combinatie van) de volgende maatregelen nemen:

• het toekennen van het cijfer 1 voor een toets van het schoolexamen of het centraal examen;
• het ontzeggen van de deelname of de verdere deelname aan een of meer toetsen van het schoolexamen of het centraal examen;
• het ongeldig verklaren van een of meer toetsen van het reeds afgelegde deel van het schoolexamen of het centraal examen;
• het bepalen dat het diploma en de cijferlijst slechts kunnen worden uitgereikt na een hernieuwd examen in door de directeur aan te wijzen onderdelen.

Omdat er bij het verliezen van schoolexamens door een technische storing geen sprake is van negatief gedrag van de leerling, maar van een ongelukkige fout met de techniek, ligt een hernieuwd examen voor de hand (art. 2.61 lid 1 en 2 WVO 2020).

Waar moet op gelet worden als een leerling in het examenjaar nog van school verandert?

Als de nieuwe school niet alle vakken aanbiedt waarin de leerling examen wil doen, is het soms toch mogelijk dat de oude school dat vak blijft begeleiden, inclusief de aanlevering en beoordeling van het schoolexamen. Is dit niet mogelijk, dan kan onderzocht worden of het vak via een andere school in de buurt kan worden afgerond.

Cijfers van reeds afgenomen schoolexamens kunnen worden meegenomen naar de nieuwe school. De vakdocent bekijkt dan of deze resultaten in het PTA passen en of er aanvullende stof moet worden aangeboden en getoetst. Overleg tussen beide scholen is hierbij gewenst. Afgeronde vakken die reeds zijn beoordeeld, zoals maatschappijleer en ckv, kunnen door de ontvangende school worden overgenomen.

Toch kan het voorkomen dat de eerdere schoolexamencijfers van een zij-instromer komen te vervallen. Bijvoorbeeld als de normering tussen scholen erg verschilt. De  nieuwe school mag dit in overleg met de Onderwijsinspectie en het schoolbestuur besluiten.

Op hoeveel vakken moet het profielwerkstuk slaan, indien een leerling in twee profielen examen doet?

Een profielwerkstuk maakt onderdeel uit van het schoolexamen vmbo-g, vmbo-t, havo en vwo. In dit werkstuk komen kennis, inzicht en vaardigheden aan de orde die van betekenis zijn voor het betreffende profiel (art. 2.53 lid 3 WVO 2020). Voor havo en vwo zijn dit de profielen Cultuur & Maatschappij, Economie & Maatschappij, Natuur & Gezondheid of Natuur & Techniek. En voor vmbo-g en vmbo-t zijn dit: Economie, Groen, Techniek en Zorg en Welzijn.

Het profielwerkstuk in het vwo en havo heeft betrekking op één of meer vakken van het eindexamen. Ten minste één van deze vakken heeft een omvang van 400 uur of meer voor vwo en 320 uur of meer voor havo. Het profielwerkstuk in het vmbo heeft betrekking op een thema uit het profiel waarin de leerling onderwijs volgt (art. 2.53 lid 4 WVO 2020 jo. art. 3.4 lid 5 Uitvoeringsbesluit WVO 2020). Dit geldt ook voor leerlingen die examen doen in meerdere profielen.

Mag een leerling zijn profielwerkstuk nog na aanvang van het centraal examen afronden?

Nee, uiterlijk drie dagen vóór de start van het centraal examen voor de betreffende schoolsoort moet de school het cijfer van het profielwerkstuk inleveren bij ROD (Register Onderwijsdeelnemers). Omdat het profielwerkstuk onderdeel is van het schoolexamen en leerlingen hiervoor een cijfer krijgen (havo en vwo) of een voldoende of goed (vmbo-g en vmbo-t), kunnen zij dit niet meer tijdens of na het eerste tijdvak van het centraal examen afronden. De deadline voor SE-cijfers is dit jaar 2 mei 2023.

Meer informatie over examenresultaten en het Register Onderwijsdeelnemers staat op de website van DUO.

FAQ eindexamen: centraal examen

Mag een school een leerling uitsluiten van het centraal examen (CE)?

Een school mag een leerling alleen uitsluiten van het CE als:

• de leerling het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) niet heeft afgerond vóór aanvang van de centraal examens en de school geen grondige reden ziet, zoals ziekte, om de leerling het PTA na aanvang van het eerste tijdvak te laten afronden;
• Bij een onregelmatigheid, zoals spieken, plagiaat of ongeoorloofde afwezigheid bij het schoolexamen en/of centraal examen (art. 3.58 lid 2 onder b Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Als een school een leerling uitsluit van het centraal examen, dan moet de school dit op tijd kenbaar maken aan de leerling en zijn ouders. Daarnaast moet de school hiervan melding doen aan de Onderwijsinspectie (art. 3.58 lid 4 Uitvoeringsbesluit WVO 2020). Leerling en ouders mogen in beroep gaan tegen het besluit (art. 2.64 lid 1 WVO 2020). De commissie van beroep stelt dan een onderzoek in en stelt bij haar beslissing vast op welke wijze de kandidaat alsnog het eindexamen of deeleindexamen kan afleggen (art. 3.59 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO).

De school mag een leerling niet uitsluiten van het centraal examen als hij veel onvoldoendes heeft gehaald voor de schoolexamens, maar wel het volledige PTA heeft afgerond. Doet de school dit toch, dan kan de kandidaat contact opnemen met de examencommissie. Sinds 1 augustus 2021 heeft iedere VO-school zo’n commissie ingesteld (art. 2.60d WVO 2020) en (art. 2.60e WVO 2020).

Mag een leerling die lang ziek is geweest of nog is, ook op een later moment centraal examen doen?

Ja, de directeur kan besluiten dat er een geldige reden is voor een leerling om het centraal examen in het tweede tijdvak te maken, voor maximaal twee toetsen per dag (Art. 45 lid 1 Eindexamenbesluit VO). Als een leerling in het tweede tijdvak ook verhinderd is of de examens in dit tijdvak niet kan voltooien, kan hij de examens maken in het derde tijdvak, bij het College voor Toetsen en Examens (CvTE) (Art. 45 lid 2 Eindexamenbesluit VO).

Mag een leerling bij overlijden van een familielid uitstel krijgen van het examen?

Ja, indien een kandidaat om een geldige reden, ter beoordeling van de directeur, is verhinderd bij één of meer examens in het eerste tijdvak, mag hij de centraal examens in het tweede tijdvak maken, voor maximaal twee toetsen per dag (art. 3.29 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO). Als hij in het tweede tijdvak ook verhinderd is of de examens in dit tijdvak niet kan voltooien, kan hij de examens maken in het derde tijdvak, bij het CvTE (art. 3.29 lid 2 Uitvoeringsbesluit WVO).

Mag een ernstig zieke leerling die niet naar school kan komen voor het centraal examen, het examen thuis of in het ziekenhuis maken?

Ja, in overleg met de Onderwijsinspectie is dit mogelijk. De school zorgt dan voor adequate afnamecondities op de locatie en voert zo nodig een quarantaineregeling uit. De ruimte waar het examen wordt afgenomen moet hiervoor geschikt zijn. Zo moet er een aparte ruimte zijn zonder de aanwezigheid van derden. Daarnaast moeten er twee surveillanten aanwezig zijn (niet de eigen vakdocent) en mogen er geen storende elementen zijn, zoals een telefoon die afgaat.

Waarom staan er vaak gedateerde teksten in het examen Engels?

De teksten van de centrale examens doorlopen een aantal fases. Hierbij is een groot aantal docenten betrokken, op verschillende momenten. Dit proces duurt in totaal enkele jaren. Daarom kunnen er geen heel actuele teksten in de examens zitten.

Bij het proces van tekstselectie moet met veel verschillende aspecten rekening gehouden worden, waaronder:

• Genre;
• Onderwerp;
• Lengte;
• Moeilijkheidsgraad;
• ‘Bevraagbaarheid’, zodat er verschillende soorten vragen gesteld kunnen worden (bijvoorbeeld open vragen en meerkeuzevragen).

Soms kiest de commissie expres voor een wat oudere tekst, omdat de kandidaat ook die moet kunnen lezen. Dat geldt vooral bij literaire teksten. Zo zat in het vwo-herexamen van 2017 een tekst van Doris Lessing uit 1950.

In alle gevallen kijkt de commissie naar de ‘houdbaarheid’ van een tekst. Deze wordt zelfs nog gecheckt, vlak voordat het examen gedrukt wordt. Soms leidt dit op het allerlaatste moment nog tot een aanpassing.

Wat doet het College voor Toetsen en Examens (CvTE) als een examen(vraag)te moeilijk is?

Bij het ontwikkelen van de examens streeft het CvTE ernaar dat examens over de jaren heen dezelfde moeilijkheidsgraad hebben. Maar omdat de vragen ieder jaar nieuw zijn, zit hier altijd enige variatie in. Examenopgaven variëren in lengte, vraagvorm en ook in het gevraagde vaardigheids- of kennisniveau. In elk examen komen zowel moeilijke als gemakkelijke vragen voor. Sommige vragen kunnen als moeilijk worden ervaren, maar dragen er ook toe bij dat goede kandidaten zich kunnen onderscheiden. Andere vragen kunnen als makkelijk worden ervaren.

Docenten kunnen via de Wolf-enquête aangeven hoe zij de moeilijkheidsgraad van een examen inschatten. Deze feedback wordt gebruikt om het examen van een passende N-term (normeringsterm) te voorzien. De N-term bepaalt hoe streng een examen wordt nagekeken. Als een examen relatief makkelijk is, wordt de N-term laag (minimaal 0,0). Is een examen relatief moeilijk, dan wordt de N-term hoger.

Wat doet het College voor Toetsen en Examens (CvTE) als een examen te lang is?

Bij de ontwikkeling van de examens besteedt het CvTE aandacht aan de vraag of het examen in de toegestane tijd past. Toch komt het voor dat het examen achteraf gezien te lang was. Docenten kunnen via de Wolf-enquête aangeven wat zij van de lengte van het examen vonden. Bij de toets- en itemanalyse van het examen onderzoekt het CvTE of de Wolf-gegevens aanwijzingen bevatten waaruit blijkt dat het examen te lang is. De feedback van docenten wordt samen met de andere Wolf-gegevens gebruikt om het examen van een passende N-term te voorzien.

Wat te doen bij een geschil tussen de eerste en tweede corrector?

Examens worden nagekeken door twee correctors: een docent van de eigen school en een docent van een andere school. Zij maken hierbij gebruik van een standaard correctievoorschrift. Maar ondanks dit voorschrift is het corrigeren van examens geen harde wetenschap en is er ruimte voor interpretatie. Onderling overleg tussen eerste en tweede corrector moet uitwijzen of verschillen in de beoordeling vallen binnen deze interpretatieruimte of erbuiten.

Kunnen de eerste en tweede corrector geen overeenstemming over de (eind)beoordeling bereiken? Dan schakelen de correctoren het bevoegd gezag van hun eigen school in. Wanneer het bevoegd gezag van beide correctoren ook geen overeenstemming bereiken, is de volgende (en laatste) stap om de Onderwijsinspectie te vragen een onafhankelijke derde correctie uit te voeren. De uitkomst van deze correctie is bindend (art. 3.29 lid 2 Uitvoeringsbesluit WVO).

Wat gebeurt er als een leerling onwel wordt tijdens een examen: doorgaan of stoppen?

In het Eindexamenbesluit VO staan geen bepalingen over wat te doen wanneer kandidaten ziek worden tijdens het examen. Maar omdat scholen hier wel mee geconfronteerd kunnen worden, heeft de VO-Raad op basis van art. 2.61 WVO 2020een protocol voor scholen opgesteld. Hierin staan de volgende stappen:

• De directeur overlegt in eerste instantie met de kandidaat over de vraag of deze het examen kan voortzetten.
• Als de kandidaat het examen niet kan afmaken, gaat de directeur tijdens de zitting na of de kandidaat het examen later op diezelfde dag kan voortzetten. De directeur overlegt hierover met de inspectie.
• Als de kandidaat het examen op diezelfde dag kan voortzetten, dient de kandidaat tot die tijd in quarantaine te worden gehouden.
• Indien de kandidaat het examen niet op dezelfde dag kan voortzetten, verzoekt de directeur de inspectie per omgaande om het tijdens de zitting gemaakte examenwerk ongeldig te verklaren. Wanneer de inspectie het werk ongeldig verklaart, wordt de kandidaat voor het betreffende examen verwezen naar het volgende tijdvak .
• De directeur maakt op het proces-verbaal melding van het ziek worden.
• De directeur informeert de kandidaat schriftelijk over de wijze waarop het examen zal worden afgerond.

Een examenkandidaat komt twintig minuten te laat door een file. Mag hij twintig minuten langer doorgaan?

Nee, dat mag niet. Kandidaten die na aanvang van het examen worden toegelaten, moeten hun werk inleveren op de officieel vermelde eindtijd. Bovendien mag een kandidaat dertig minuten na aanvang van de examenzitting niet meer worden toegelaten (art. 3.20 lid 4 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Wat te doen bij zoekgeraakte centraal examens?

Als de school centraal examens kwijtraakt of als de examens zoekraken als ze met de post worden verzonden naar de tweede corrector, dan moeten leerlingen een herexamen maken tijdens het tweede tijdvak.

Om deze drastische maatregel te voorkomen raadt de VO-raad scholen aan om een (digitale) kopie te maken van de gemaakte examens voordat ze opgestuurd worden. Mocht een examen daadwerkelijk zoekraken, dan kan de kopie naar de tweede corrector.

Daarnaast is met PostNL een aantal maatregelen besproken om het verzenden en bezorgen van examenwerk zo goed mogelijk te laten verlopen. Zo kunnen scholen een speciale examenzegel kopen en wordt hen aangeraden de examens te versturen in fysiek opvallende examenenveloppen. Hierdoor zijn de examens goed herkenbaar en dit komt de veiligheid ten goede.

Zijn de centraal examens op papier of digitaal?

De centrale examens vmbo-t, havo en vwo worden op papier afgenomen, behalve de kunst- en muziekvakken. Die worden namelijk digitaal afgenomen via het computerprogramma Facet.

De centraal examens voor vmbo basis en kader worden of op papier of digitaal afgenomen. Scholen morgen hierin zelf een keuze maken. Er geldt wel een uitzondering voor de vakken Frans, Spaans, Turks en Arabisch, die worden namelijk standaard op papier afgenomen.

Voor de papieren en digitale examens gelden verschillende protocollen. Een belangrijk verschil is dat scholen die de examens digitaal afnemen:

• binnen een door de overheid vastgestelde periode, zelf bepalen wanneer zij de digitale examens afnemen;
• binnen de vastgestelde examenperiode zelf de afnametijdstippen van het inhalen en herkansen regelen.

Vanwege deze flexibiliteit zijn er meerdere varianten van het centraal examen beschikbaar. Ook kan de school uiteindelijk besluiten om toch terug te vallen naar papieren examens. Dit is mogelijk tot het tijdstip waarop het papieren examen landelijk is ingeroosterd.

Meer informatie over de protocollen bij papieren en digitale centrale eindexamens staat in ‘De protocollen Centrale Examens 2022’van de VO-Raad. De protocollen voor 2023 moeten nog gepubliceerd worden.

Is een school verplicht om een leerling na de examenuitslag inzage in het examenwerk te geven?

Ja, kandidaten kunnen gedurende zes maanden na de uitslag inzage hebben in hun gemaakte centraal examens (art. 3.31 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Mag een leerling herkansen, ook als hij/zij geslaagd is?

Ja, een leerling heeft altijd recht om een centraal examen te herkansen (art. 3.38 lid 1 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Mag een leerling zijn centraal examen inzien, voordat hij het vak gaat herkansen?

Ja, een kandidaat mag het gemaakte werk inzien voordat hij het vak gaat herkansen. Op die manier kan de kandidaat leren van de gemaakte fouten en zich extra goed voorbereiden op de herkansing.

Het erratumblad (drukfouten in het examen) is niet voorgelezen aan het begin van het centraal examen, mogen de vragen waar dit betrekking op heeft buiten beschouwing worden gelaten?

Nee, dat mag niet. Is hier sprake van, neem dan contact op met de Onderwijsinspectie.

Wat kan een school doen als in het examenjaar blijkt dat een leerling niet alle vereiste vakken in zijn pakket heeft?

De school moet allereerst alles in het werk zetten om de leerling het gemiste vak alsnog te laten inhalen. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van art. 2.55 lid 4 Wet voortgezet onderwijs 2020, waardoor een schoolexamen na de start van het eerste tijdvak kan worden afgerond en het centraal examen pas in het tweede tijdvak of derde tijdvak wordt afgelegd. Er is immers sprake van overmacht.

Eventueel kan de leerling overwegen een ander profiel te kiezen. Als dit onmogelijk lijkt (bijvoorbeeld omdat er geen tijd meer is of omdat de constatering gedaan wordt nadat het examen is afgelegd), moet er contact worden opgenomen met het Examenloket (Bron: Examenloket ).

Wat gebeurt er als een school leerlingen niet goed heeft voorbereid op het centraal examen voor een vak?

Soms bereidt een school leerlingen niet goed voor op een vak voor het centraal examen. De school heeft bijvoorbeeld onvoldoende lesstof gegeven of onjuiste onderwerpen aangeboden. In dit geval is de school verantwoordelijk. Leerlingen moeten gewoon examen doen, maar de rector kan leerlingen wel verwijzen naar het tweede tijdvak. Op die manier hebben zij nog tijd om de ontbrekende lesstof in te halen.

Leerlingen die goed zijn voorbereid door school, maar zelf onvoldoende geleerd hebben voor een vak, moeten gewoon examen doen tijdens het eerste tijdvak. Halen zij hiervoor een onvoldoende, dan kunnen zij dit vak eventueel herkansen.

FAQ eindexamen: coronavirus

Wat zijn de belangrijkste corona-maatregelen voor het centraal examen in 2023?

• Het tweede tijdvak gaat van vier naar tien afnamedagen, zodat ziekte of quarantaine tijdens het eerste tijdvak beter worden opgevangen.
• De afnameperiodes voor examens in het vmbo worden langer. Het gaat hierbij om de digitale centrale examens en het centraal schriftelijk en praktisch examen (cspe). De vmbo-examens starten op 3 april 2023 en worden verlengd tot en met 21 juli 2023.

Meer informatie over deze maatregelen staat op de website van de Rijksoverheid.

FAQ eindexamen: toegestane hulpmiddelen

Mag een kandidaat zijn telefoon of smartwatch meenemen naar het examen om de tijd in de gaten te houden?

De school is verantwoordelijk voor de afname van de examens in het eerste tijdvak en stelt zelf een examenreglement op. Hierin staat meestal dat kandidaten geen telefoon of smartwatch bij zich mogen hebben, ook niet als zij dit enkel als klok gebruiken. Dit is ook het advies van de VO-Raad. Maar omdat deze regel niet wettelijk is bepaald, is een school niet verplicht deze regel te hanteren.

Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de examens in het tweede en derde tijdvak. Het CvTE heeft de volgende regel opgesteld over elektronische apparatuur:

‘Horloges en zelf meegebrachte elektronische apparatuur, waaronder digitale hulpmiddelen en middelen met een telefoon- of camerafunctie, zijn niet toegestaan zonder uitdrukkelijke toestemming van DUO Examendiensten. De voorzitter geeft ter plekke instructie hoe hier verder mee omgegaan wordt. Als blijkt dat een kandidaat tijdens het examen niet volgens de instructie heeft gehandeld, bijvoorbeeld als zijn of haar mobiele telefoon afgaat, dan wordt dit beschouwd als een onregelmatigheid.’ (DUO).

Mag een kandidaat met potlood schrijven of correctielak gebruiken bij het maken van examens?

Het is aan de school om dit te bepalen omdat er geen wettelijke regelgeving voor is. Maar de meeste scholen staan dit vanwege fraudegevoeligheid niet toe. Zie hiervoor de protocollen van de VO-Raad.

Mag een leerling een computer gebruiken bij het examen? En mag de spellingcontrole dan aanstaan?

De spellingcontrole mag worden gebruikt bij centrale examens waarbij de spelling niet wordt beoordeeld. Bij het centraal examen Nederlands moet de spellingcontrole worden uitgezet als de computer wordt ingezet als schrijfgerei. Dit geldt voor niet-dyslectsiche kandidaten die examen doen in:

• Vmbo-b (papieren examen);
• Vmbo-k (papieren examen);
• Vmbo-g
• Vmbo-t
• Havo
• Vwo

Kandidaten die een deskundigenverklaring dyslexie hebben mogen wel gebruik maken van spellingcontrole (Art 2.3 Regeling toegestane hulpmiddelen voor de centrale examens vo 2023).

FAQ eindexamen: kandidaten met een ondersteuningsbehoefte

Welke faciliteiten zijn er voor leerlingen met een beperking?

Kandidaten met een ondersteuningsbehoefte hebben soms recht op bepaalde faciliteiten. Zo komen kandidaten met een deskundigenverklaring dyslexie onder andere in aanmerking voor dertig minuten tijdverlenging van examens en examens die worden voorgelezen via een audio-programma. En leerlingen met een visuele beperking kunnen in aanmerking komen voor een verlenging van vijftig procent van de reguliere examentijd (slechtzienden) tot honderd procent van de reguliere examentijd (kandidaten die braille gebruiken).

Maar ook voor leerlingen met een autisme spectrum stoornis, diabetes, een taalontwikkelingsstoornis en zeer zware beperkingen zijn verschillende faciliteiten mogelijk.

Meer informatie hierover staat in:

• ‘Regels voor aanpassingen bij het eindexamen wegens een beperking’;
• ‘Voor welke leerlingen zijn er aanpassingen van het eindexamen mogelijk?’;
• ‘Hoe vraag je een aanpassing van het eindexamen aan?’
• Brochure Centraal Examens VO 2023, ‘Kandidaten met een ondersteuningsbehoefte’

Mag de corrector bij het vak Nederlands soepeler omgaan met de aftrek van punten bij dyslectische leerlingen?

Nee, voor de beoordeling van spelling gelden voor alle kandidaten dezelfde regels. Er is dus geen sprake van een verminderde aftrek voor dyslectische kandidaten of van het niet-meetellen van ‘typische dyslexiefouten’. In beginsel geldt dit ook voor het schoolexamen.

Daarbij is het wel van belang dat er in het schoolexamen, net als in het centraal examen, geen beoordelingssystematiek wordt toegepast waardoor het slechte spellen wél een belemmering wordt. Bij schrijfopdrachten moet de kandidaat in staat worden gesteld om ook te laten zien wat hij wél kan en om daarop te scoren. Een systeem waarbij voor elke spelfout een half punt wordt afgetrokken, voldoet niet aan die eis.

Let op: extra hulpmiddelen zoals spellingkaarten, grammaticakaarten of stappenplannen zijn bij het centraal examen niet toegestaan.

FAQ eindexamen: rooster en examenstof

Wanneer zijn de centraal examens?

De data en tijden van de centrale examens in 2023 staan in de meest recente versie van het rooster voor de centrale eindexamens, op de website van Examenblad. De eerste dag van het centraal examen uit het eerste tijdvak is donderdag 11 mei 2023. De laatste dag uit het eerste tijdvak is dinsdag 30 mei 2023.

Hoe komt het examenrooster tot stand?

In het filmpje ‘Rooster centrale examens’ in CvTE TV wordt uitleg gegeven over hoe het rooster tot stand komt.

Welke stof moet een leerling leren voor het centraal examen?

Op Examenblad staan per vak een examenprogramma en een syllabus. Het examenprogramma beschrijft de kennis, het inzicht en de vaardigheden waarop elke leerling bij het examen (schoolexamen en centraal examen) wordt beoordeeld. De leerstof voor het centraal examen staat in een syllabus.

De docenten zijn er verantwoordelijk voor dat de kandidaten les krijgen in de examenstof die in het examenprogramma en de syllabus beschreven is.

Wat zijn de examenonderwerpen voor de klassieke talen en hoe worden die gekozen?

De examenonderwerpen voor de klassieke talen staan in de syllabi Grieks en Latijn, in de tabel van hoofdstuk 1. In 2023 is dit voor Grieks Herodotus, Historiën en voor Latijn Epiek: Ovidius.

Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) denkt elk jaar na over welke auteur en/of welk genre in welk examenjaar het beste getoetst kan worden. Hierbij kijkt het college ook naar hoe de examens met een bepaalde auteur en/of een bepaald genre in eerdere examenjaren zijn ontvangen.

Als het CvTE eenmaal een voorlopige keuze heeft gemaakt, bespreekt het college dit met de vakvereniging VCN (Vereniging Classici Nederland). Na dit overleg met de vakvereniging wordt de keuze definitief.

Meer informatie hierover staat op Examenblad.

Waar staat vakspecifieke informatie?

Vakspecifieke informatie bestaat uit de nieuwste mededelingen van het CvTE over het centraal examen voor het betreffende vak. Deze informatie staat op de website van Examenblad. Filter eerst op jaar, vervolgens op onderwijssoort en dan op vak.

Waar vind ik oefenmateriaal, zoals oude examens?

De examenopgaven en – bijlagen van de examenjaren 2003 tot en met 2021 staan op Examenblad.nl. Filter daarvoor eerst op het betreffende jaar en vervolgens op onderwijssoort en vak.

Daarnaast staan oude examens op cito.nl en alleexamens.nl. Examenopgaven voor visueel beperkte kandidaten staan op eduvip.nl. Op Examenblad.nl staan alleen de papieren examens. Voorbeelden van digitale centrale examens staan op de online oefenomgeving van Facet.

Wil je oefenen voor het centraal examen Nederlands vmbo, havo of vwo? Lees dan:

• ‘Oefenen voor centraal examen vmbo Nederlands’;
• ‘Leesvaardigheid en argumentatie oefenen voor centraal examen Nederlands havo en vwo’.

De (kleuren)bijlagen van de examens van de kunstvakken tot 2016 zijn niet gepubliceerd vanwege auteursrechten. Maar de kleurenbijlagen vanaf 2016 tot en met 2021 zijn wel gepubliceerd op de betreffende examenpagina’s op Examenblad.nl. De volgende bijlagen en auto-plays kunnen worden aangevraagd bij Cito via klantenservice@cito.nl:

• Kleurenbijlagen van 2014 en 2015
• Autoplay-examens dans, drama, muziek en kunst cd’s van 2014 en 2015
• Autoplay-examens dans en drama vmbo 2016

Let op: Wijzigingen in examenprogramma’s kunnen ertoe leiden dat oude examens als voorbereiding minder relevant zijn. Dit geldt vooral bij de (gewijzigde) profiel-examens vanaf havo 2009 en vwo 2010. Meestal zijn de meest recente examens de beste voorbeelden om mee te oefenen.

FAQ eindexamen: normering en uitslag

Wanneer zijn de cijfers voor de centraal examens bekend?

De cijfers voor het centraal examen zijn bekend als de N-term (normeringsterm) per vak bekend is. Meestal is dit de tweede of derde woensdag in juni. Voor de beroepsgerichte vakken is dit een week eerder. De N-term bepaalt hoe streng een examen wordt nagekeken.

Als de cijfers voor het centraal examen bekend zijn, worden de eindcijfers vastgesteld en wordt duidelijk of een kandidaat geslaagd of gezakt is of eerst nog een herkansing moet maken. De directeur deelt de cijfers voor de centraal examens mee aan de kandidaat zodra de eindcijfers en indien mogelijk de uitslag zijn vastgesteld (3.35 lid 7 Uitvoeringsbesluit  WVO 2020) en (3.34 lid 5 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Wanneer wordt de definitieve normering voor het eerste tijdvak bekend gemaakt?

Op woensdag 14 juni 2023 maakt het CvTE de normering voor het eerste tijdvak bekend. Het gaat hierbij om de normering voor algemene vakken van:

• Vwo;
• Havo;
• Vmbo-g;
• Vmbo-t;
• Papieren CE vmbo-b en vmbo-k.

Deze datum en andere data voor de centrale examens 2023 staan in de activiteitenplanning van het College voor Toetsen en Examens (CvTE).

Welke cijfers tellen mee bij de exameneis die stelt dat het gemiddelde CE-cijfer een voldoende (minimaal een 5,5) moet zijn?

Vanaf het centraal examen 2012 geldt de exameneis dat het gemiddelde van de CE-cijfers minimaal 5,5 moet zijn. Alle CE-cijfers tellen hierbij mee, dus ook het cspe. Cijfers voor vakken zónder CE, zoals maatschappijleer 1 vmbo en wiskunde D havo, tellen niet mee.

Als een kandidaat door weglating van het resultaat van een extra vak kan slagen, dan moet de directeur dat vak buiten beschouwing laten. Het vak wordt wel op de cijferlijst vermeld, tenzij de kandidaat daartegen bezwaar heeft gemaakt. Als een vak buiten beschouwing wordt gelaten (meer dan één vak mag ook) dan moet wel een volledig eindexamen overblijven.

Het omgekeerde geldt ook: als een leerling alleen door het meetellen van een extra vak kan slagen, is dat toegestaan. Dat de leerling met het ‘minimumpakket’ niet aan de eisen voldoet, doet niet ter zake.

Meer informatie over deze exameneisen en de regels voor extra vakken staat op Examenblad.

FAQ eindexamen: diploma’s en certificaten

Mag een atheneumdiploma worden uitgereikt aan gezakte gymnasiumkandidaten?

Nee, dat kan niet. Sinds 2012 geldt dat een kandidaat die een atheneumdiploma wil ontvangen ook ingeschreven moet staan als atheneum kandidaat (art. 3.44 Uitvoeringsbesluit WVO 2020). De uitslag wordt bepaald aan de hand van de uitslag van de centraal examens en de gegevens die voor aanvang van het centraal examen zijn vastgelegd, namelijk:

• Schooltype;
• Vakkenpakket;
• Cijfers voor het schoolexamen.

Als bij de inlevering van de SE-cijfers gymnasium als schooltype is vastgelegd, moet de leerling aan de gymnasiumeisen voldoen om te kunnen slagen. De school kan niet alsnog bij de uitslag gymnasium in atheneum veranderen.

Als de school verwacht dat een leerling niet zal slagen voor het gymnasium, maar wel voor het atheneum, dan moet de school dit vóór de schoolexamenresultaten doorgegeven in het Register Onderwijsdeelnemers (ROD). De inschrijving van de leerling wordt dan gewijzigd.

Een categoraal gymnasium is gerechtigd om een atheneumdiploma uit te reiken als dit in de naam van de school tot uiting komt (art. 3.44 Uitvoeringsbesluit WVO 2020) en de leerling voorafgaand aan het centraal examen als atheneumleerling is ingeschreven (art. 3.44 onder c Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Wat te doen bij een zoekgeraakt diploma?

Als je diploma voor het voortgezet onderwijs kwijt is, kun je vaak een vervangend document aanvragen of downloaden. Dit regel je via DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs).

Kan je een deelcertificaat halen in het vavo?

In het vavo (voortgezet algemeen volwassenenonderwijs) kun je een diploma of deelcertificaten voor het voortgezet onderwijs halen in de richting vmbo-t, havo en vwo. Het vavo biedt dezelfde eindexamenvakken aan als een gewone middelbare school. Het vavo is direct toegankelijk voor leerlingen vanaf achttien jaar die niet meer ingeschreven staan op een VO-school.

Door de Rutte-regeling komen ook leerlingen van zestien en zeventien soms in aanmerking voor het vavo. Bijvoorbeeld als zij dreigen uit te vallen. Of als zij gezakt zijn voor het eindexamen. In dat laatste geval hoeven zij alleen de vakken waarvoor ze gezakt zijn opnieuw te volgen. Een voorwaarde is wel dat de VO-school waar de leerling staat ingeschreven de leerling uitbesteedt aan het vavo. De leerling volgt dan les op het vavo, maar blijft ingeschreven op de VO-school. Ook blijft de VO-school verantwoordelijk voor de leerling.

Meer informatie hierover staat in: ‘Wat is de Rutte-regeling?’

Staat het zakken van een vwo diploma gelijk aan een havo-diploma?

Nee, als je zakt voor het eindexamen kun je niet alsnog een diploma voor een lager niveau krijgen. Dit geldt voor alle niveaus. Als je zakt voor je vwo-examen, krijg je geen havo-diploma. En als je zakt voor je havo-examen, krijg je geen vmbo-t diploma.

Als je zakt voor het havo-examen of vwo-examen, dan zijn er drie opties waar je uit kunt kiezen:

• De meest gangbare optie is om het examenjaar opnieuw te doen. Het jaar daarop zal je dan weer het volledige centraal examen maken;
• Je kan er ook voor kiezen om alleen de vakken waar je voor bent gezakt opnieuw te halen via het staatsexamen. Het staatsexamen vindt ook het volgende schooljaar plaats en valt samen met het centraal examen.
• Een derde optie is om van de middelbare school te gaan en je aan te melden voor het volwassenenonderwijs (vavo). Als je kiest voor het volwassenenonderwijs hoef je ook alleen maar de vakken te volgen, die je nog niet hebt gehaald. In het nieuwe schooljaar zal je dan weer centraal examen moeten afleggen voor deze vakken.

De selectie van veelgestelde vragen uit dit artikel is gemaakt op basis van:

• hulpvragen van ouders en leerlingen die binnenkomen bij de helpdesk van OCO;
• veelgestelde vragen op de website van Examenblad.nl.