Hoger niveau en meer leerlingen van eigen etniciteit maken een school aantrekkelijk

In Amsterdam heeft een derde van de leerlingen een gesegregeerde onderwijscarrière, zo concludeert O+S in een onderzoek naar Segregatie in het onderwijs. Twintig procent zit zowel op een zwarte 1) basisschool als een zwarte middelbare school, de helft van hen zit op de middelbare school op het VMBO basis/kader. Tien procent van de Amsterdamse leerlingen zit zowel op een witte 2) basis- als middelbare school, de helft van hen zit op het VWO.

Deze segregatie wordt voor een deel verklaard door de woonsegregatie, leerlingen in wijken met relatief veel niet-westerse allochtone inwoners zitten vaker op een zwarte school. Hiernaast kan segregatie op het voortgezet onderwijs voor een deel verklaard worden door het verschil in onderwijsniveau. Niet-westerse allochtone leerlingen zitten vaker op het VMBO basis/kader en autochtone leerlingen vaker op het VWO. 30% van de Amsterdams Marokkaanse leerlingen in de derde klas volgt onderwijs op het niveau VMBO-basis tegen 7% van de autochtone leerlingen. 37% van de autochtone leerlingen volgt aan de andere kant VWO-onderwijs, tegenover 10% van de Marokkaanse Amsterdammers.

Naast woonsegregatie en een verschil in onderwijsniveau zijn er ook andere redenen voor segregatie in het voortgezet onderwijs, er zijn namelijk ook witte VMBO basis/kader scholen en zwarte HAVO/VWO scholen in de stad. Daarom heeft O+S onderzocht hoe verschillende groepen leerlingen hun school kiezen. Van alle leerlingen die in 2009/2010 in groep 8 zaten is bepaald welke scholen ze met hun schooladvies konden kiezen. Omdat bekend is welke school deze leerlingen hebben gekozen kunnen we bepalen welke kenmerken van een school leerlingen bewust of onbewust van belang achten.
De resultaten van dit onderzoek zijn de volgende.

• De afstand naar de school is van belang, hoe dichter de school bij huis, hoe beter.
• Het aandeel leerlingen van de eigen etniciteit is voor alle leerlingen van belang. Autochtone leerlingen willen ongeveer 500 meter verder reizen voor 10% meer autochtone leerlingen op een school.
• Het aandeel leerlingen van de eigen etniciteit is het minst belangrijk voor allochtone HAVO/VWO leerlingen, zij vinden het belangrijk dat er een zeker aandeel allochtone leerlingen op de school zit, zonder dat dit de eigen etniciteit hoeft te zijn.
• Een hoger niveau dan het schooladvies van de leerling maakt een school aantrekkelijk. Voor een gymnasiumafdeling rijdt een leerling met een HAVO en/of VWO advies 500 meter tot een kilometer verder.
• Een lager niveau dan het eigen schooladvies maakt een school onaantrekkelijk, leerlingen met een VMBO-t advies reizen een kilometer extra om een school met VMBO basis/kader te mijden.
• Allochtone VMBO-b/k leerlingen komen terecht op een school dichtbij die door veel andere leerlingen gemeden wordt. Autochtone VMBO basis/kader leerlingen gaan naar een zo wit mogelijke school, bijvoorbeeld groenscholen of specifieke vakscholen. VMBO-t leerlingen mijden scholen die VMBO basis/kader aanbieden omdat dit een lager advies is dan zij hebben gekregen.
• Verder is onderzocht waar leerlingen van zwakke basisscholen (scholen die als zwak zijn beoordeeld door de inspectie en/of scholen die mee doen met de kwaliteitsaanpak) in het voortgezet onderwijs terecht komen. Er zijn ongeveer tien scholen in Amsterdam waar meer dan 40% van de leerlingen afkomstig is van een zwakke basisschool. Acht van deze scholen zijn VMBO scholen. Deze scholen hebben een specifieke instroom: leerlingen met een zwakkere startpositie.

1) Een zwarte school is een school met meer dan 80% leerlingen met een niet-westerse allochtone herkomst.
2) Een witte school is een school met meer dan 80% leerlingen met een autochtone herkomst.

Download
2010_segregatie_in_het_onderwijs, Lotje Cohen/O+S, 25 november 2010