School zonder cijfers

Waaruit is Cartesius 2 ontstaan?

“Vorig jaar hebben we op het Cartesius Lyceum een flink aantal overinschrijvingen gehad. In totaal konden we 180 kinderen niet plaatsen die zich wel bij onze school hadden aangemeld. Het Cartesius Lyceum is al jaren een populaire school: we hebben goede cijfers voor het onderwijs en er zijn weinig scholen in de buurt die klassen voor havo of vwo aanbieden.

Door die overinschrijvingen zijn wij gaan nadenken. We hoorden veel verhalen van kinderen die ons niet bovenaan de lotingslijst durfden te zetten, omdat ze bang waren uitgeloot te worden. We voelden een bepaalde urgentie om uit te breiden, maar ons eigen gebouw zat propvol. In overleg met de gemeente hebben we toen besloten meer capaciteit in de vorm van een nieuw gebouw te creëren. Met dat nieuwe gebouw kwamen ook de nieuwe ideeën: we konden ook een totaal nieuw concept neerzetten. Met een aantal docenten zijn we toen gaan brainstormen over het best mogelijke onderwijs dat we kunnen bieden.”

Waar gaat Cartesius 2 komen?

“We starten op de Passeerdersgracht 32, een locatie in het centrum van Amsterdam. We beginnen met vier klassen van 28 leerlingen, die ook veel met elkaar zullen samenwerken.”

Waarom hebben jullie gekozen om wederom op havo en vwo niveau te focussen?

“Het was vanuit deze overinschrijvingen voor ons duidelijk dat er enorm veel behoefte was aan meer les op dit niveau. Bovendien bezitten we veel kennis over deze lessen, en konden we daar goed op door evalueren.”

Is er veel overlap tussen het Cartesius Lyceum en Cartesius 2?

“Nee, het zijn twee verschillende scholen met allebei een apart curiculum. Zo wordt er op Cartesius 2 gewerkt met modules, terwijl het Cartesius Lyceum werkt met standaard vakken en roosters van een uur. Cartesius 2 werkt daarentegen met dagdelen: per dag volgt een leerling twee modules, waarin verschillende vakken zijn samengevoegd.”

Om even ver vooruit te kijken: krijgen de leerlingen dan alle kennis die nodig is voor de eindexamens?

“Ja, daar hebben we rekening mee gehouden. Bij alle lessen moet bepaalde stof behandeld zijn, maar moeten er ook eindtermen en kerndoelen behaald worden om een leerlingen te toetsen. Dit zit allemaal verwerkt in de modules. Kort gezegd doen we hetzelfde, maar dan in een andere vorm. Ook de examentraining die in de bovenbouw gegeven wordt, is opgedeeld in modules, waarmee we ons inhoudelijk indekken tegen alle wettelijke vereisten.”

Wat kunnen leerlingen verwachten van deze modules?

“We hebben drie aandachtspunten gekozen in onze lesstof waarvan we denken dat die de nadruk verdienen: filosofie, Engels en digitale vaardigheden als design en programmeren. In het eerste jaar wordt bijvoorbeeld in het kader van filosofie een module Integriteit gegeven: wat zijn je waarden, waar kom je vandaan en waar wil je heen als leerling?”

Waarom is er specifiek voor deze aandachtspunten gekozen?

“We hebben een breed lerarenteam, waarvan een deel ook ervaring heeft in het hoger onderwijs. Bij het kiezen van de vakken hebben we onszelf de vraag gesteld: wat kunnen wij als school doen zodat onze leerlingen straks succesvol kunnen zijn in het hoger onderwijs? Op de hoge scholen en universiteiten zie je vaak dat leerlingen onderuit gaan op hun Engelse taal, omdat ze dat niet goed genoeg kunnen. Dit terwijl deze taal steeds belangrijker wordt.

Daarna kwamen we uit bij informatica. In bijna alle beroepsgroepen vraagt de markt om veel meer technische vaardigheden dan pakweg twintig jaar geleden. Er is bijna geen beroep meer denkbaar waar je zonder techniek kunt werken. Van kunstenaar tot bioloog en van schrijver tot astronaut: iedereen werkt met technologie. We richten ons daarom ook niet specifiek op technische leerlingen. Maar we willen leerlingen wel alle middelen meegeven om straks te kunnen worden wat ze willen, zonder daarbij tegengehouden te worden door gebrek aan vaardigheden.

Als laatste kozen we voor filosofie, waarbij we ons vooral richten op zelfreflectie. Wat zijn de interesses van een leerling, wat voor waarden zijn daaraan verbonden en wat zijn de gevolgen van je gedrag? Wij denken dat het heel belangrijk is om analytisch en scherp te kunnen denken om het vwo niveau aan te kunnen.”

Jullie laten kinderen zelf hun keuzemodules kiezen. Zijn ze daar niet veel te jong voor?

“Wij denken dat ze dat met de juiste begeleiding van mentor en ouders wel kunnen. Het aantal keuzemodules is heel groot, en het is ook niet erg als dit verkeerd uitpakt. Ook daar leren de leerlingen van en dit is ook makkelijk terug te draaien. Als je geen fouten mag maken op de middelbare school, waar dan nog wel?

In het verlengde van deze gedachtegang kunnen leerlingen ook niet blijven zitten op onze school. Als een module onvoldoende afgerond wordt, moeten ze deze wel herkansen maar dit betekent niet dat ze een heel schooljaar over moeten doen. Dit is gebaseerd op het systeem van het hoger onderwijs; wat ons betreft een stuk logischer ingedeeld dan dat op de middelbare school.”

Op Cartesius 2 wordt ook niet met cijfers gewerkt. Waarom is daarvoor gekozen?

“Cijfers getuigen van een soort pretentie van accuraatheid en gedetailleerdheid die wij vaak niet terecht vinden. Op Cartesius 2 staan alle vakken in verbinding met elkaar: heb je een onvoldoende voor een leerdoel gehaald, dan moet je dit eerst afronden om verder te kunnen. Je moet een voldoende, goed of excellent halen om verder te kunnen met andere vakken. Het kan dus voorkomen dat je vertraging oploopt. Daartegenover staat dat je je schooltijd ook sneller af kunt sluiten.”

Hoe gaat dat in z’n werking?

“We werken veel met individuele projecten, zodat kinderen zich in bepaalde zaken kunnen verdiepen en versnellen. Het kan dus voorkomen dat je sneller dan in vijf of zes jaar je diploma hebt. Dit is niet alleen een voordeel voor kinderen die heel slim zijn, maar ook voor kinderen die moeite hebben met een bepaald vak. Doordat ze al examen hebben gedaan in de vakken waar ze goed in zijn, kunnen ze in de laatste jaren meer focussen op hun zwakke vakken.”

Wat voor projecten zijn het die kinderen kunnen doen?

“We werken samen met de Hogeschool van Amsterdam en het Amsterdam University College, die ons helpen bij het verzorgen van het onderwijs. Tegelijkertijd kijkt de faculteit Onderwijskunde over onze schouder mee naar de ontwikkeling van de school. We zijn nu nog in gesprek met andere partners, bijvoorbeeld het Conservatorium. Voor alle leerlingen moet er op onze school een mogelijkheid bestaan om boven zichzelf uit te stijgen. Het minste wat we de kinderen kunnen bieden is een school die geen barrière vormt voor leren.”