Havo en vwo worden afgesloten met een school- en centraal examen. Het havo-diploma wat je daarna krijgt geeft recht op toelating tot het hoger beroepsonderwijs. Het vwo-diploma geeft recht op toelating tot zowel het hbo als de universiteit. Een diploma geldt als eis voor toelating tot het hoger onderwijs. Soms kan je zonder diploma tóch starten in het hoger onderwijs. Als je aan één van de vele uitzonderingen voldoet, dan heb je recht op toelating tot het hoger onderwijs.
Toelating hoger onderwijs
Je diploma geeft recht op toelating tot het hoger onderwijs (
art. 7.24 lid 1 een 2 WHW). Vrijwel de meeste hbo-studenten stromen in met een havo-diploma. Met een vwo-diploma op zak kan je ook naar het hbo. Maar de meeste vwo’ers starten met een universitaire bachelor.
Sommige opleidingen hebben naast diploma-eisen nog extra toelatingseisen. Bijvoorbeeld de eis dat een bepaald profiel onderdeel was van het examen van je vooropleiding. De eisen kun je vinden in de
Regeling aanmelding en toelating hoger onderwijs.
Van 4 havo of 4 vwo naar mbo niveau 4 en dan naar hbo
Voor sommige scholieren blijkt het afronden van havo of vwo toch een groter probleem dan verwacht. Er bestaat dan geen mogelijkheid om zonder diploma direct door te stromen naar hbo of universiteit.
Havisten en vwo’ers met een overgangsbewijs naar het vierde leerjaar mogen wél starten op mbo-niveau 4, de middenkaderopleiding (
art. 8.2.1 lid 1 onder d WEB). Voor sommige scholieren is deze mbo-route interessant, omdat je daarna alsnog kan starten met een hbo-bachelor.
Meer over de overstap van havo naar mbo lees je in het artikel
Kan ik zonder diploma van havo of vwo naar het mbo?.
Toelating zonder diploma, toelatingstoets en 21 jaar of ouder
Hogescholen en universiteit laten soms studenten toe zonder diploma. Voordat je wordt toegelaten moet je een toelatingstoets maken. Dit is toegestaan (
art. 7.29 lid 1 WHW).
Je moet 21 jaar of ouder zijn om deze toets te mogen maken. Daarom wordt dit ook wel de 21 plus toets genoemd, of 21+ toelatingsonderzoek. Een andere naam voor de toelatingstoets is colloquium doctum. Met de toelatingstoets wordt gekeken of jouw kennisniveau voldoende is om de studie te kunnen volgen. Dit is noodzakelijk, omdat je niet over het juiste diploma beschikt of helemaal geen diploma hebt.
De precieze regels voor de toelatingstoets staan in de Overgangs- en Examenregeling (
art. 7.29 lid 2 WHW) of op de website van de specifieke opleiding waarvoor je je wilt aanmelden.
De regels, kosten en aanmelddatum voor de toelatingstoets verschillen per onderwijsinstelling. Begin daarom op tijd met oriënteren.
Toelating kunstopleiding zonder diploma, geen toelatingstoets
Soms hoef je geen 21 jaar of ouder te zijn voor een toelatingsonderzoek. Dit is het geval bij kunstopleidingen (
art. 7.29 lid 4 WHW). Het bestuur van de universiteit of hbo-instelling bepaalt of dit is toegestaan en op welke leeftijd je al mag deelnemen aan de toelatingstoets. De precieze eisen aan het toelatingsonderzoek vind je in de Overgangs- en Examenregeling (
art. 7.29 lid 2 WHW) of op de website van de opleiding.
Opleidingen Open universiteit
Voor inschrijving aan de
Open Universiteit gelden geen vooropleidingseisen (
art. 7.31f WHW). Wanneer je 18 jaar of ouder bent, mag je jezelf aanmelden voor een opleiding. De opleidingen van de Open Universiteit zijn allemaal erkend. Let er wel op dat studeren via de Open Universiteit anders is dan colleges volgen in de schoolbanken. Je bepaalt zelf het tempo en volgt vooral onderwijs op afstand. Dit vraagt veel discipline.
Gelijkwaardig diploma (buitenland)
Heb je een diploma behaald in het buitenland? Soms word je dan tóch toegelaten, omdat het diploma dan als gelijkwaardig wordt gezien (
art. 7.30 lid 2 WHW). Met de invoering van de bachelor en master is het makkelijker om opleidingen in de wereld te vergelijken. Voor studenten uit sommige landen levert dit soms toch nog problemen op, omdat hun diploma niet wordt erkend en van onvoldoende niveau wordt gezien. Informeer daarom altijd bij de gewenste opleiding naar de toelatingsmogelijkheden.
Hbo-propedeuse behaald, recht op toelating universiteit
Een student die met goed gevolg een propedeuse heeft afgerond, de 60 studiepunten voor het eerste jaar, heeft toegang tot de ‘postpropedeutische fase’. Dat is het vervolg van de bachelor van die opleiding of een vergelijkbare bacheloropleiding in het hoger onderwijs (
art. 7.30 lid 1 WHW). Met andere woorden, het is toegestaan om van een hbo-bachelor over te stappen naar een universitaire bachelor.
Het maakt voor je toelaatbaarheid niet uit hoe lang je erover hebt gedaan om je propedeuse te halen, wel voor je
studiefinanciering.
Je bepaalt zelf of je na je propedeuse overstapt. Let echter wel op dat dit een ‘zware’ overgang is. De kans voor een succesvolle overstap van hbo naar universiteit wordt groter geacht op een later moment in je studie: bij de overstap van hbo-bachelor naar universitaire master.
Zie bijvoorbeeld dit
bericht van een voorlichter van de Universiteit Wageningen. Of
deze pagina van de UvA waarin ook wordt gesteld dat je niet zonder meer kunt doorstromen naar een universitaire opleiding, omdat veel opleidingen aanvullende eisen stellen.
Tweede bachelor of doorstroom master, recht op toelating
Als je beschikt over een hbo-bachelor, dan heb je recht op toelating tot een universitaire bachelor. Met een universitaire bachelor heb je recht op toelating tot een universitaire master (
art. 7.30b lid 1 WHW).
Soms kan je ook al met een hbo-bachelor doorstromen naar een universitaire master. Hiervoor geldt in principe altijd een schakelprogramma van één of twee jaar (
art. 7.30e jo.
7.30b lid 1 WHW). De master die je kan kiezen is afhankelijk van de richting die je hebt gevolgd.
