Zij-instromers voor de klas: ‘Ik heb het lesgeven geromantiseerd’

Opgegroeid in een onderwijzersfamilie

Heleen Gorgels geeft jarenlang training en coaching bij het UWV, waarbij zij uitkeringsgerechtigden begeleidt naar werk en opleiding. In 2018 verwelkomt ze haar tweede kind. Dit blijkt een huilbaby en in combinatie met haar baan bij het UWV raakt ze overspannen. Ze neemt ontslag, zodat ze kan bijkomen en goed kan nadenken wat ze wil. “Ik ben opgegroeid in een onderwijzersfamilie, had inmiddels zelf twee jonge kinderen en las voortdurend over het lerarentekort. Toen dacht ik: volgens mij moet ik gewoon leerkracht worden en zelf voor die groep.”

De Crash Course en het werkervaringstraject: ‘heel pittig, maar superleuk’

Heleen meldt zich in 2018 aan voor de Crash Course, het eerste selectiemoment voor het zij-instroomtraject. Ze wordt afgewezen. “Tijdens het intakegesprek gaven ze aan dat het traject heel intensief is en gezien mijn persoonlijke situatie met een huilbaby thuis, was dit niet het moment. Ze adviseerden mij om de Pabo in deeltijd te gaan doen, maar dit was voor mij financieel niet mogelijk.”

Na wat omzwervingen als jongerenadviseur bij de gemeente Amsterdam en gemeente Amstelveen, meldt Heleen zich in 2022 opnieuw aan bij de Crash Course. Dit keer krijgt ze groen licht. “Het was tien dagen keihard werken. Heel pittig, maar superleuk. Ik werd samen met elf andere studenten ingedeeld op de Slotermeerschool in Amsterdam Nieuw-West. We werden ieder gekoppeld aan een eigen groep. De eerste dag liep je mee en de tweede dag mocht je al een korte les geven. Tussendoor kregen we basiskennis over klassenmanagement.”

‘Ik heb echt als een spons in haar klas gezeten’

Aan het eind van de Crash Course hoort Heleen dat ze mag starten met het drie maanden durende werkervaringstraject, het twee selectiemoment. “Ik startte in april 2022. Ik had aangegeven dat ik graag bij de Pro Rege in Amsterdam Nieuw-West wilde werken en werd ingedeeld in een kleuterklas bij de locatie Noorderhoff [red. Pro Rege heeft twee locaties: Hemsterhuis en Noorderhoff].”

“De leerkracht die hier voor de groep stond had het goed voor elkaar. Ik heb echt als een spons in haar klas gezeten. Ze had de klas goed in de hand en werkte met strakke weekplanningen. Daar is het achteraf gezien misschien wel misgegaan. Zij had het zó goed voor elkaar en ik realiseerde mij niet dat dat misschien wel een uitzondering was.”

De eerste twijfels

Het doel van het werkervaringstraject is om te leren zelfstandig een dag voor de groep te staan. “Ik heb mijn duo al vrij snel gezegd dat ze de klas uit kon, zodat ik het lesgeven zelf kon ervaren. En toen merkte ik dat de klas helemaal niet zo goed naar mij luisterde. Mijn duo deed dus toch iets wat ik nog niet kon. Ik merkte dat ik niet zo consequent was.”

“Ook zag ik het verschil met mijn eigen kinderen. Zij krijgen van huis uit veel mee en zijn verbaal sterk. Maar in de klas had ik te maken met kinderen die achterliepen op taal en ontwikkeling. Ik moest er steeds op gewezen worden mijn taalgebruik aan te passen en dat vond ik heel lastig. Hier ontstonden mijn eerste twijfels of dit vak wel bij mij paste.”

Twijfels worden barsten

In juli 2022 sluit Heleen het intensieve werkervaringstraject succesvol af en in schooljaar 2022-2023 start ze met het zij-instroomtraject.

“Ik werd ingedeeld bij een combinatiegroep 1/2 op de Pro Rege Noorderhoff, een andere klas dan die tijdens mijn werkervaringstraject. Mijn nieuwe duo was een ervaren kleuterjuf. Zij stond twee dagen per week voor de klas en was eindverantwoordelijk. Ik zou de overige drie dagen zelfstandig doen. Al vrij snel begon ik te zwemmen. Ik moest zelf alle lessen voorbereiden en planningen maken.”

Na een aantal weken starten ook de lessen op de IPABO. “Toen ik medestudenten sprak, begon het bij mij langzaamaan te dagen dat ik de enige was die alleen voor de groep stond en dan ook nog drie volle dagen. Hier ontstond bij mij de eerste echte barst. Ik dacht: hé wacht eens even, is dit wel normaal? Ik ben niet alleen in die oceaan gegooid, maar ook nog zonder reddingsbandjes. Maar ik had te weinig tijd om daar lang bij stil te staan. Want in de tussentijd moest ik die klas draaiende houden. Achteraf gezien zat ik als een rat te draaien in een molen en ben ik maar doorgegaan en doorgegaan. Totdat ik me realiseerde: jeetje, ik ben net begonnen en ben nu al op. Dit ga ik niet twee jaar volhouden.”

‘Ergens kan ik het nog niet loslaten’

In april 2023 hakt Heleen de knoop door: ze stopt na het eerste schooljaar met het zij-instroomtraject. “Ik heb kunnen zien wat er allemaal bij het vak leerkracht komt kijken. Mijn werkdagen zijn lang en de druk is erg hoog. Ik zat elke dag om 07:30 in de klas en dan had ik mijn eigen kinderen nog niet gezien. En als daar dan ook nog alle verantwoordelijkheden bijkomen, zoals rapportgesprekken… Wil ik wel een moeder zijn die er zo weinig is?”

“Ik had alle omstandigheden kunnen veranderen: een nieuwe school, een ander bestuur. Maar dat lost niet veel op. Ik heb het lesgeven geromantiseerd. Lesgeven is maar zo’n klein onderdeel van wat je doet als leerkracht.”

“En toch kan ik het nog niet helemaal loslaten. Daarom heb ik in overleg met de Pro Rege afgesproken dat ik nog een schooljaar blijf. Twee dagen per week sta ik voor een kleutergroep en één dag per week sta ik naast een leerkracht in groep 4/5. Hier begeleid ik onder andere kleine groepjes kinderen met rekenen en taal. Daar haal ik veel voldoening uit. En omdat ik gestopt ben met de Pabo, heb ik hier nu veel meer rust en tijd voor. Ik weet niet of ik dit volgend schooljaar ook blijf doen. Ik zit nog middenin in een zoektocht naar wat ik wil met mijn leven.”

Tips van Heleen

Tips aan de Pabo

• Ga vóór de start van het zij-instroomtraject met z’n drieën om de tafel: de pabo-opleiding, de stageschool en de student. Maak samen heldere en realistische afspraken op papier.
• Houd werk bij de opleiding en schoolbestuur gescheiden. Nu hebben sommige docenten van de IPABO een dubbele pet op, waardoor studenten zich niet veilig voelen om zich uit te spreken tijdens de les.
• Verplicht het keuzevak ‘Samen met je duo’ en bied dit direct aan het begin van het studiejaar aan. Een goede start met je duo is namelijk essentieel voor studiesucces.
• IPABO: verbeter de interne organisatie. Het is momenteel een puinhoop. Er is onduidelijkheid over tentamenstof en inleverdata voor opdrachten. Studenten zijn continue in verwarring. Dit levert extra stress op.

Tips aan studenten en stagescholen

• Maak aan het begin van het schooljaar concrete afspraken met je duo. Wie doet wat? En wie is waar verantwoordelijk voor?
• Ga aan het begin van het traject om de tafel met je duo en de directeur om samen te bespreken wat de wederzijdse verwachtingen zijn, ook qua begeleiding.
• Maak met de directeur concrete afspraken over de invulling van de ‘studiedag’.
• Zorg als stageschool voor een zorgvuldige match tussen zij-instromer en duo.
• Durf als zij-instromer jouw ervaringen te delen met je duo en directie. Zij-instromers die net gestart zijn hebben nog een frisse blik, verwonderen zich over dingen en zien aandachtspunten waar scholen weer van kunnen leren.
• Zorg dat het eerste jaar het lesprogramma er al is/ gedeeld wordt door andere leerkrachten.

Tips aan mensen die het zij-instroomtraject overwegen

• Realiseer je dat het zij-instroomtraject intensief is en ga na of je dit goed kunt combineren met bijvoorbeeld een gezin.
• Praat met zij-instromers om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van het traject.
• Realiseer je dat je na de opleiding nog jaren nodig hebt om het vak echt in de vingers te krijgen.