Leren participeren

Hoe is het idee voor de Amsterdamse Mavo ontstaan?

“De school is een initiatief van Lars Hoogmoed en mij. Beiden hebben we tien jaar samen in het MBO onderwijs gewerkt, waar we dus veel ervaring hebben. We besloten dat we graag een humanistische mavo zouden willen oprichten, maar omdat er geen basisscholen bestaan met een humanistische grondslag moest daar eerst een marktonderzoek naar gedaan worden. Toen bleek dat er wel degelijk behoefte is aan deze onderwijsvorm. Wij vinden dat niet meer dan logisch: vaak zie je vmbo-t als onderdeel van een vmbo of scholengemeenschap, maar zelden als het stralende middelpunt van zo’n school. Wij denken dat we met kleinschalig categoraal onderwijs deze groep beter kunnen bedienen en ervoor kunnen zorgen dat de leerlingen zullen excelleren. Deze groep heeft enorme potentie.”

Wat houdt die potentie precies in?

“Slechts 13 procent van de mavo leerlingen gaat verder leren voor een havo diploma. Wij denken dat we hier op school omhoog kunnen brengen, door een combinatie van veel aandacht en een onderwijsprogramma dat speciaal voor onze leerlingen ontwikkeld is. Door specifiek en gericht les te geven denken wij dat er veel meer uit deze groep kinderen te halen valt.”

Hoe gaan jullie dat gerichte onderwijs vorm geven?

“Allereerst hebben we enkel eerstegraads leraren aangetrokken, die dus universitair geschoold zijn. Daarnaast hebben we een eigen onderwijsconcept bedacht, met een humanistische inslag. Hier zal ik later meer over vertellen.

Wat bijvoorbeeld opvalt in het rooster zijn de drie vvv-uren op vrijdagmiddag. Dit staat voor verbeteren, verdiepen en verbreden. In negen weken kunnen hier de vakken Nederlands, Engels, wiskunde worden verbeterd, als je nog wat hulp nodig hebt. Of verdiept worden, als je er heel goed in bent.

Ook is er tijd voor huiswerk in deze uren. Groepen zijn hierbij niet groter dan 15 kinderen, waardoor de begeleiding intensief is.

Als laatste gaan de kinderen aan slag in de verbreding: ze kiezen uit de onderwerpen kunst, sport en wetenschap wat zij het leukst vinden. Dan gaan ze bijvoorbeeld een cursus fotografie volgen of leren ze hoe ze een website moeten bouwen. Op die manier sluiten we de week op een positieve manier af.”

Jullie zijn de eerste humanistische mavo in Nederland. Hoe zien leerlingen en ouders dat terug in het onderwijs?

“In een pluriforme samenleving als de onze besteden wij als school extra veel aandacht aan thema’s die binnen de humanistiek van belang zijn: gelijkwaardigheid, actieve tolerantie, zelfbeschikking, verantwoordelijkheid en zelfontplooiing. Wij proberen onze leerlingen over al deze waarden iets bij te brengen. Dat gebeurt bijvoorbeeld door veel te reflecteren op eigen persoonlijke ontwikkeling en hoe die kan verbeteren. In ieder vak dat we geven wordt aandacht besteed aan participatie, mensenrechten en democratie. Dit doen we in drie domeinen: kwalificatie, burgerschap en vorming.”

Wat houden de domeinen kwalificatie, burgerschap en vorming in?

“Bij kwalificatie gaat het om cijfers halen, zodat we kunnen meten hoe ver onze kinderen zijn in voorbereiding naar het eindexamen.

Bij vorming kijken we naar de persoonlijke ontwikkeling van een kind. We vragen het kind om zelf en samen met de docenten te kijken naar het eigen gedrag en hoe dit te verbeteren valt. Zicht op het eigen functioneren en dat van anderen staat hierin centraal.

Daarnaast is er speciale aandacht voor burgerschap: we zijn allemaal onderdeel van de samenleving, maar veel kinderen hebben geen idee wat dat precies betekent. Hierbij gaat speciale aandacht uit naar democratie, rechten en plichten.”

Waarom is er gekozen om hier de nadruk op te leggen?

“Wij denken dat we vanuit deze waarden richting kunnen geven aan een kind. We hebben zo’n strakke visie, omdat we in een diverse samenleving wonen waar kinderen vaak nog niet zoveel van begrijpen. Mensenrechten zijn bijvoorbeeld ontzettend belangrijk, maar kinderen weten daar heel weinig van omdat het ver van ze afstaat. Ook democratie is vaak slechts een abstract begrip voor ze, terwijl er steeds meer groepen in onze samenleving zijn die hier onverschillig tegenover staan. Het is belangrijk voor kinderen om te leren wie ze zijn en wat de wereld om hen heen daarin betekent.”

Wat is de rol van de kinderen in dit leerproces?

“Ze gaan veel reflecteren op hun eigen handelen. Ze krijgen van ons een hand aangeboden om zich steeds verder te ontwikkelen in waarden als verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Hier zijn geen aparte uren voor: alles is geïntegreerd in de vakken. Dit is mede omdat het op die manier goed meetbaar is voor een docent om te zien hoe een leerling groeit. Niet alleen in leren, maar ook in zijn gedrag.

Omdat we net een nieuwe school zijn mag deze lichting extra veel zelf bepalen. We beginnen met twee klassen van 25 leerlingen, die mogen bepalen hoe een deel van de school eruit komt te zien. Daarnaast gaan ze meewerken om de school netjes, mooi en georganiseerd te houden. Zo zijn er allerlei taken waar ze aan mee kunnen werken: van het beheren van de kantine tot een plek in het klusteam, en van het schema maken voor het basketbalveld tot het onderhouden van de moestuin. Door de kinderen verantwoordelijk te maken voor een taak leren ze enorm. Iedereen draagt op zijn eigen manier bij aan het gezellig maken van de school.”

Wat doen jullie nog meer qua participatie?

“We weten dat het voor deze groep niet genoeg is om alles theoretisch te doen, dus we hebben ook veel participatieprojecten. Schoolprojecten zoals hierboven genoemd, maar ook maatschappelijke participatieprojecten. Dit zijn vakoverstijgende projecten, waarbij ze op school bijvoorbeeld iets organiseren of iets maken om de buurt verder te helpen ontwikkelen. Sommige vakken zijn hierin leidend: Maatschappij & Participatie krijgen ze bijvoorbeeld vier jaar lang iedere week les in. Ook Sport & Organisatie is zo’n vak waar kinderen niet alleen gaan gymmen, maar zich ook ontwikkelen door bijvoorbeeld een sportevenement in de buurt te organiseren.”

Werken jullie op die manier nog meer samen met andere partijen?

“Ja, we hopen projecten te gaan doen die zich via de buurt en het land in de wereld verspreiden. In de derde periode doen de kinderen bijvoorbeeld een maatjesproject met ouderen. Ook sluiten we aan bij maatschappelijke projecten en instanties. Een organisatie waar we nu al mee samenwerken is Justice & Peace. Die organisatie nodigt samen met de gemeente Amsterdam bedreigde mensenrechten activisten om in de stad lezingen te geven of hun kennis te delen in het Shelter City project. Met de kinderen doen we één of twee keer per jaar een project. We doen eerst onderzoek naar het land van herkomst en gaan daarna met de mensenrechten activist in gesprek om achter zijn verhaal te komen. Zo leren we kinderen dat er meer is dan enkel Amsterdam, Nederland of Europa. We bereiden ze voor op hun leven in de hele wereld.”

Waar komt jullie school te staan?

“In het gebouw waar nu nog de categorale havo De Hof zit openen wij in augustus onze deuren. Van de zomer wordt het gehele gebouw mooi gemaakt, waarbij we onder andere dubbel glas krijgen de binnenplaats opgeknapt wordt. Ook is er nu al een bouwploeg bezig in de kantine, waar we een grote plantenwand krijgen. Het gebouw wordt heel groen en licht.

De school is klein, maar dat is voor ons geen probleem. We zijn heel kleinschalig en dat blijven we ook. In totaal zullen er na vier jaar 310 leerlingen op het drukste moment op de school zitten. We zijn ook een onafhankelijke school, met een bestuur dat niet betaald wordt voor zijn werk. Ook zijn we geen onderdeel van een grote onderwijsorganisatie. Hierdoor kunnen we onze eigen keuzes maken, samen met de leerlingen. Zo bouwen we stukje bij beetje aan onze eigen school.”