Welk kind is kwetsbaar? Naar school tijdens de lockdown

Definitie kwetsbaar in servicedocument OCW december 2020

Tijdens de eerste lockdown in maart 2020 gingen alle scholen dicht. Er werden geen uitzonderingen gemaakt voor bijvoorbeeld examenleerlingen in het voortgezet onderwijs en praktijkonderwijs. Bovendien werd er geen onderscheid gemaakt tussen kinderen die thuis goede ondersteuning en begeleiding krijgen en kinderen in kwetsbare posities. Toen de scholen eind mei weer open gingen bleken er grote verschillen in leerachterstanden tussen kinderen. Met name de kinderen in kwetsbare posities hadden grote hiaten opgelopen. Daarom besloot het kabinet op 15 december 2020 dat leerlingen in een kwetsbare positie deze lockdown wél naar school mogen.

Maar welke leerlingen bevinden zich in een kwetsbare positie? En wat is de definitie van kwetsbaar? Het ministerie van OCW heeft een servicedocument opgesteld voor de scholen waarin wordt opgesomd wanneer een leerling als kwetsbaar aangemerkt kan worden. Daarin staat ook dat het uiteindelijk aan de school en de gemeente is om te bepalen om welke kinderen het gaat. Zij kunnen hierbij denken aan de volgende leerlingen en kenmerken:

• Leerlingen met grote achterstanden of een groot risico op achtstanden, zoals kleuters met een vve-indicatie en kinderen die thuis geen ondersteuning krijgen of niet beschikken over digitale leermiddelen;
• Kinderen die tijdens de eerste lockdown buiten beeld raakten en/of een grote achterstand opliepen;
• Leerlingen die vanwege de sociale, culturele en/of economische kwetsbaarheid van hun gezin extra aandacht nodig hebben, zoals kinderen die in armoede leven;
• Kinderen die in een kwetsbare of mogelijk onveilige gezinssituatie zitten, zoals kinderen die bij Veilig Thuis zijn aangemeld;
• Leerlingen uit het s(b)o met een chronische ziekte en/of handicap, psychiatrische problematiek en/of een ontwikkelingsachterstand.

Bron: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Servicedocument voor funderend onderwijs covid-19 (18 december 2020).

Noodopvang en afstandsonderwijs op Mr. De Jonghschool voor speciaal onderwijs in Nieuw-West

De Mr. De Jonghschool in Nieuw-West is een school voor kinderen met psychische, psychiatrische en gedragsproblemen en valt onder het speciaal onderwijs (so). De meeste leerlingen krijgen tijdens deze lockdown afstandsonderwijs, dertig leerlingen komen naar school. Uitgangspunt daarbij is dat ieder kind in beeld is en een plan op maat heeft.

Maatwerk

Directeur Dirk Koops: “Wij geven maximaal vorm aan de lockdown-wensen van de wetgever, maar bieden daarnaast een honderd procent aanbod richting elk individueel kind. Dat kan betekenen dat we hem opvangen omdat de ouder een vitaal beroep heeft of dat we hem hier opvangen en lesgeven omdat hij thuis in een crisis zit. Maar het kan ook betekenen dat er thuis intensief ondersteuning is van een zorgteam om het thuisonderwijs te plaveien. Bovendien heeft iedere leerling een nieuw device van school gekregen en hebben we met alle 125 kinderen nagenoeg iedere dag contact.”

Noodopvang

Tijdens de eerste lockdown verzorgde de Mr. De Jonghschool het onderwijs op dezelfde manier. Koops: “Toen hadden we wel iets meer partners die we betrokken in de noodopvang van de kinderen, omdat het langer duurde. We werkten bijvoorbeeld samen met de Urban Talent Academy. Nu vang ik steeds zelf de dertig kinderen op. Ze krijgen hier hulp van een leerkracht of leerkrachtondersteuner bij het inloggen, zodat ze mee kunnen doen aan het online programma van hun eigen leerkracht.”

Wisselend beleid

Dirk Koops erkent dat scholen in Amsterdam een heel wisselend beleid voeren gedurende deze lockdown en had graag strakkere richtlijnen van de overheid gewenst. Koops: “De hele discussie over wat nu een kwetsbaar kind is en of we dat kind moeten opvangen, is in het leven geroepen door de vrijheid die de wetgever daarin geeft. Er is zoveel bandbreedte geboden, dat er een wildgroei aan initiatieven is gekomen. Initiatieven die overigens allemaal te waarderen zijn, want iedereen probeert op zijn manier het juiste te doen in wat van hem wordt gevraagd.”

Noodopvang en afstandsonderwijs op school voor speciaal basisonderwijs Het Spectrum in Oost

Het Spectrum Oost is een school voor speciaal basisonderwijs (sbo). De school is momenteel dicht voor fysiek onderwijs en geeft aan alle jaargroepen onderwijs op afstand.

Misschien volgende week open

Directeur Martin Remeeus: “We hebben dit schoolbesluit genomen omdat de scholensluiting in eerste instantie voor een periode van twee weken zou zijn. Als de scholen ook na 25 januari gesloten blijven gaan we misschien gedeeltelijk open voor een aantal groepen. Deze week en volgende week hebben we overleg daarover met het team.”

Britse variant

“We gaan onder andere kijken of we de kleuters en leerlingen uit groep 8 misschien naar school kunnen laten komen. Het lastige hierbij is dat het combinatiegroepen 7/8 zijn. Dan moet je daar weer iets op verzinnen. Tegelijkertijd houden we de Britse variant van het virus goed in de gaten. Als uit onderzoek blijkt dat deze variant besmettelijker is onder kinderen, zal dat een belangrijke rol spelen in ons besluit.”

Afstandsonderwijs kleuters moeizaam

Op dit moment gaan twintig kinderen naar de noodopvang, maar dit aantal breidt nog uit. De andere kinderen krijgen afstandsonderwijs. Remeeus constateert dat het afstandsonderwijs met name moeizaam verloopt bij kleuters. Remeeus: “Daarom geven de leerkrachten vooral tips aan ouders van kleuters. Zo raden ze bijvoorbeeld aan om met hun kind naar buiten te gaan en spelenderwijs te oefenen met tellen en taal. Maar niet alle ouders zijn hiertoe in staat.”

Groep 8 en andere kwetsbare leerlingen naar school op basisschool De Schakel in Zuidoost

Niet alleen scholen voor sbo en so hebben leerlingen in kwetsbare posities. Ook reguliere basisscholen hebben hiermee te maken, zoals De Schakel in Zuidoost.

‘Op gevoel’

Adjunct-directeur Stefan Koytek: “We hebben met het team overlegd welke kinderen zich in kwetsbare posities bevinden. Er was hier geen definitielijst voor, dus we deden dit meer op gevoel. De OKT adviseur heeft een aantal kinderen opgegeven en de kinderen met een OPP (ontwikkelingsperspectief voor passend onderwijs) komen ook naar school. Daarnaast zijn we open voor leerlingen uit groep 8 en kinderen van ouders die werkzaam zijn in cruciale beroepen.”

Opvang en begeleiding

Koytek geeft aan dat in vergelijking met de eerste lockdown nu meer ouders vragen of hun kind naar school mag. Koytek: “Er was bijvoorbeeld een moeder die net een nieuwe baan heeft en het zich niet kon permitteren nu alweer te stoppen. Hier is de school coulant in. We kijken gewoon wat haalbaar is en welke capaciteit we hebben. Maar, buiten groep 8, krijgen de andere kinderen alleen opvang. Ze maken zelf hun werk, want de leerkrachten moeten digitaal les geven. Maar ook hierin maken we soms een uitzondering. Er komt bijvoorbeeld een leerling naar school van wie de moeder niet kan lezen en schrijven. Deze leerling heeft echt begeleiding nodig en voor hem moeten we dan ook op zoek naar een leerkracht of onderwijsassistent die dit kan.”

Problemen bij afstandsonderwijs

Niet alle leerlingen van De Schakel verschijnen bij de online lessen. Koytek: “Als kinderen niet in beeld zijn bellen we eerst zelf de ouders op. Als we ze niet te pakken krijgen, schakelen we Leerplicht in. Maar dit is natuurlijk niet altijd een oplossing. Leerplicht kan ouders niet altijd dwingen of overhalen om kinderen online aan het werk te krijgen.”

“Er zijn ook ouders die hun kind veel te laat aan het werk zetten, terwijl duidelijk is gecommuniceerd dat de lessen van 09:00 tot 12:00 zijn. Je wilt namelijk niet dat de leerkrachten de hele dag tot ’s avonds laat online beschikbaar zijn voor ouders en kinderen. Dat is teveel, dat hebben we ook vorige lockdown gemerkt.”

“De helft van het team heeft inmiddels corona gehad. Ook beide leerkrachten uit groep 8. Dat scheelt. Zij vallen nu niet uit en zijn niet meer bang voor besmetting.”

Breed Bestuurlijk Overleg: extra aandacht voor kwetsbare groep 8 leerlingen

Extra aandacht voor kwetsbare groep 8 leerlingen is een initiatief van Amsterdamse schoolbesturen. Maar het is geen automatisme dat alle groep 8 leerlingen naar school kunnen tijdens de lockdown. Het luistert heel nauw, benadrukte Lieke Thesingh van het Breed Bestuurlijk Overleg (BBO) 16 december in Het Parool. Dat betekent dat de ene school wel kan besluiten een hele groep 8 naar school te laten komen of hybride onderwijs te bieden (helft van de tijd op school, andere helft online), en de andere school slechts enkele kinderen uit groep 8.