Kansrijk adviseren? Tips voor het schooladviesgesprek!

Goede voorbereiding op schooladviesgesprek

In Amsterdam krijgen leerlingen uit groep 8 uiterlijk 22 maart 2024 het definitieve schooladvies. Landelijk is de wettelijk vastgelegde uiterlijke datum 24 maart (Art. 42 lid 2 WPO). De leerkracht bespreekt het schooladvies met ouders en leerling tijdens een schooladviesgesprek.

Bereid je goed voor op het gesprek. Bij een goede voorbereiding weet je wat kansrijk adviseren is en let je goed op of het schooladvies niet is afgezakt door corona of het lerarentekort. Schrijf van tevoren vragen op, zodat je die paraat hebt tijdens het gesprek. Bijvoorbeeld: is er bij het advies rekening gehouden met de vele lerarenwisselingen en lesuitval in groep 7?

Oki-doc

Tijdens het schooladviesgesprek krijgen ouders het oki-doc (onderwijskundig informatiedocument). Hierin staat de onderwijskundige informatie die straks wordt uitgewisseld met de school voor voortgezet onderwijs. Deze gegevens vormen de onderbouwing van het schooladvies. Zo staan de toetsgegevens erin, maar ook informatie over gedrag en werkhouding van de leerling. Na het gesprek krijgen ouders het oki-doc mee naar huis.

Tips voor ouders tijdens schooladviesgesprek

Tijdens het schooladviesgesprek legt de leerkracht uit hoe het advies tot stand is gekomen. De leerkracht bespreekt de toetsresultaten van de afgelopen jaren en de werkhouding van de leerling in de klas. Wat doe je met al die informatie? En wat doe je als je het niet eens bent met bepaalde argumenten?

Praktische tips

• Vraag de leerkracht om het oki-doc als gespreksleidraad te gebruiken. Zo weet je precies wat er in staat en wat het betekent voor het schooladvies.
• Neem pen en papier mee naar het schooladviesgesprek en maak tijdens de uitleg van de leerkracht aantekeningen van opmerkingen/argumenten waar je vragen over hebt. Laat de leerkracht eerst zijn verhaal afmaken voordat je vragen stelt. Ook als je het niet eens bent met het schooladvies en dit je overvalt.

Inhoudelijke tips

• Ben je het niet eens met het schooladvies? Ga dan inhoudelijk in op de argumenten van de leerkracht. Vraag door als je het antwoord van de leerkracht niet begrijpt of als je tegenargumenten hebt.
• Adviseert de leerkracht voorzichtig? Leerlingen met een kansrijk schooladvies halen uiteindelijk een hoger diploma dan met een voorzichtig schooladvies. Bespreek dit met de leerkracht en verwijs daarbij naar het door Amsterdamse schoolbesturen georganiseerde webinar ‘Kansrijk adviseren’ van 26 januari 2021.
• Betrekt de leerkracht de thuissituatie bij het schooladvies? Dit mag vanaf het schooljaar 2020-2021 niet meer! Zo willen de Amsterdamse schoolbesturen kansenongelijkheid tussen leerlingen met verschillende thuissituaties verder tegengaan. Hierover verscheen ook een bericht in Het Parool.

Tips voor een goede sfeer

• Betrek je kind bij het gesprek, zodat het zich gehoord voelt. Ook voor je kind is het adviesgesprek een spannend moment. Stel je kind vragen als: ‘Had je dit schooladvies verwacht?’ en ‘Wat vind je van je advies?’
• Is het schooladvies lager dan je had gehoopt of verwacht? Probeer dan niet boos of verdrietig te reageren. Dit werkt vaak averechts en is het ook niet prettig voor je kind. Je kunt natuurlijk wel aangeven dat je verrast bent, maar focus vooral op de inhoud en argumenten.

Lerarentekort en corona: invloed op leerprestaties en kansenongelijkheid

Corona en het lerarentekort hebben invloed op de leerprestaties van kinderen, vooral op de prestaties van kinderen uit gezinnen met een lage SES (sociaaleconomische status).

Corona

In 2020 en 2021 zijn de basisscholen twee keer twee maanden dicht geweest en kregen leerlingen afstandsonderwijs. Uit onderzoek blijkt dat deze scholensluiting de kansenongelijkheid heeft vergroot. Kinderen uit lage SES-gezinnen hebben grotere leerachterstanden opgelopen dan kinderen uit hoge SES-gezinnen. Dit kan komen doordat het ouders niet lukt hun kind voldoende te begeleiden bij het schoolwerk.  (Bron: Sociaal en Cultureel Planbureau ‘Zicht op de samenleving in coronatijd’, mei 2020).

Lerarentekort

Ook het lerarentekort vergroot de kansenongelijkheid. Scholen in buurten waar veel kinderen uit lage SES-gezinnen wonen, lijden meer onder het lerarentekort dan scholen in buurten waar relatief veel kinderen uit hoge SES-gezinnen wonen (Bron: Onderwijsinspectie). Terwijl juist de kinderen uit lage SES-gezinnen baat hebben bij een goede, stabiele leerkracht voor de groep, omdat er thuis bijvoorbeeld geen Nederlands wordt gesproken. Of omdat er geen geld is voor digitale leermiddelen.

Kansrijk adviseren: ‘geef bij twijfel een hoger advies’

Sara Geven werkt als universitair docent bij de Universiteit van Amsterdam. Zij doet onderzoek naar kansengelijkheid in het onderwijs. Tijdens het webinar ‘Kansrijk adviseren’ van het BBO, presenteerde zij verschillende onderzoeken over kansrijk adviseren. Haar advies aan leerkrachten: stop met hokjesdenken en geloof in de groeipotentie van leerlingen. Dit zijn de hoofdpunten uit haar presentatie:

Hokjesdenken en kansengelijkheid: de feiten op een rij

• De verschillen tussen vmbo, havo en vwo zijn minder groot dan vaak wordt gedacht. De helft van de best presterende, vijftienjarige havo-leerlingen scoort op lezen net zo goed als de gemiddelde, vijftienjarige vwo-leerling. En de helft van de best presterende, vijftienjarige vmbo-kader-leerlingen scoort op lezen net zo goed als de gemiddelde, vijftienjarige vmbo-g/t-leerling (Bron: PISA-2015, bladzijde 47).
• De definitieve schooladviezen op jonge leeftijd hebben gevolgen voor de kansengelijkheid. Kinderen uit gezinnen met een lage sociaal economische status (SES, inkomen en opleidingsniveau ouders) beginnen vaak met een achterstand op school. Zij moeten deze achterstand inhalen en hebben daardoor een grotere kans om een laatbloeier te zijn. Terwijl zij op elfjarige leeftijd al een schooladvies krijgen.
• Kinderen van lager opgeleide ouders krijgen vaak een lager advies dan kinderen van hoger opgeleide ouders met dezelfde schoolprestaties.
• Hoge toetsscores zijn geen toeval, die laten zien wat een kind kan. Een slechte score kan wel komen door omstandigheden, is daar naar gekeken?

Argumenten voor een kansrijk advies

• Leerlingen die een hoger advies krijgen dan wat je op basis van de prestaties, IQ en inzet zou verwachten (overadvisering) komen uiteindelijk meestal ook hoger terecht. En leerlingen die een lager advies krijgen dan wat je op basis van prestaties, IQ en inzet zou verwachten (onderadvisering) komen uiteindelijk ook lager terecht.
• Havo/vwo twijfelgevallen zijn beter af op het vwo dan op de havo, qua leesvaardigheid, IQ en de eigen inschatting of ze het diploma halen.

Argumenten tegen een voorzichtig advies

• Diplomastapelen is lastig in de praktijk en leidt tot kansenongelijkheid. Kinderen van hoger opgeleide ouders stroomden de afgelopen jaren tweemaal zo vaak door van vmbo-t naar de havo als kinderen met lager opgeleide ouders.
• Als de school vanwege het opleidingsniveau van de ouders weinig steun thuis verwacht, kregen kinderen de afgelopen jaren vaak een voorzichtig advies. Deze kinderen kunnen in normale omstandigheden met de eindtoets toch nog laten zien wat ze waard zijn en een heroverweging verdienen, maar dat zal dit jaar vanwege corona lastiger zijn. Vorig jaar ging vanwege corona de eindtoets zelfs niet door.

Oneens met het basisschooladvies? Wat kun je doen?

Vind je het schooladvies niet goed onderbouwd? Dan kun je de leerkracht of de schooldirecteur vragen het advies bij te stellen. Willen zij dit niet doen? Dan kun je contact opnemen met het schoolbestuur. Het schoolbestuur heeft hierin het laatste woord (Art. 42 lid 2 WPO).

Meer weten over tegenargumenten, doorvragen en ervaringen van andere ouders? Lees dan ‘Oneens met het schooladvies van de basisschool?’. Hierin staat ook informatie over de heroverweging van het schooladvies en eventuele stappen.