Wanneer een leerling wordt aangemeld op een school, en de leerling heeft extra ondersteuning nodig, wordt soms voorgesteld een proefplaatsing te doen. De leerling begint dan op school voor een bepaalde periode. Zo kijken ouders en school of het goed bij het kind past. Men kijkt of op school de juiste begeleiding beschikbaar is en of de leerling zich er thuisvoelt. Zeker wanneer ook ouders twijfelen over wat de juiste plek is, is zo’n periode nuttig. Soms kan ook, terwijl de leerling nog op een andere school zit, gestart worden met een proefperiode op een nieuwe school. Na de proefperiode kijken ouders en school samen wat de vervolgstap is.
Soms kan een proefplaatsing waardevol zijn, zodat school en leerling elkaar kunnen leren kennen. Zeker als een school onbekend is met een bepaalde ondersteuningsvraag. Het is dan goed zijn om simpelweg te kijken of het past. Door het te benoemen als een proefperiode, wordt drempelvrees weggenomen. In het onderzoeksrapport ‘Centrale thema’s in de evaluatie passend onderwijs deel I’ concludeert Guuske Ledoux dat met de invoering van passend onderwijs proefplaatsingen vaker voorkomen. Zij zegt dat proefplaatsingen ‘de bereidheid vergroten bij scholen om een leerling met ondersteuningsbehoeften op te nemen.’
Vanuit school wordt soms gedacht dat een proefperiode betekent dat aan het einde van de periode, zonder extra inspanningen, men aan kan geven dat de leerling toch beter naar een andere school kan gaan. Echter, ook wanneer er sprake is van en proefplaatsing, heeft de school een zorgplicht. De school moet eerst zelf nagaan of ze de betreffende aanpassingen en ondersteuning kan bieden. Als de school dat niet kan, dan gaat de school samen met de ouders op zoek naar een andere passende onderwijsplek. Er is daarbij geen onderscheid tussen een reguliere aanmelding en een proefplaatsing. De landelijke geschillencommissie passend onderwijs heeft in 2015 een duidelijke uitspraak gedaan over de proefperiode. Zelfs als de leerling al op een andere school staat ingeschreven, dient de nieuwe school de aanmelding als een reguliere aanmelding te beschouwen. Een proefplaatsing om de zorgplicht te ontwijken is in strijd met de wet Passend onderwijs.