Wat zijn de gevolgen van ongeoorloofd verzuim?
Verzuim zonder geldige reden
Voor een bezoek aan de tandarts of het ziekenhuis kan een leerling verlof aanvragen. Hij of zij hoeft in die periode niet naar school, omdat er een geldige reden voor is. Sommige leerlingen komen (tijdelijk) in aanmerking voor vrijstelling van de leerplicht. Ongeoorloofd verzuim is schoolverzuim waarvoor geen verlof of vrijstelling is verkregen. Spijbelen is daar het bekendste voorbeeld van.
Niet op school, school aan zet
Vrijstelling en verlof verloopt meestal via de schooldirectie. Verlof met een geldige reden is daardoor vooraf bekend. In principe moet de schooldirectie iedere vorm van ongeoorloofd verzuim melden. Daar valt dus ook regelmatig te laat komen onder of een lesuur missen. De schooldirectie stopt verzuim zo snel mogelijk door contact op te (laten) nemen met de ouders, leerling of student (Handleiding Leerplicht ).
De Onderwijsinspectie controleert of schooldirecties verzuim voldoende tegengaan (art. 16a lid 1 Lpw). Als een leerling of student niet op school verschijnt of een les mist, dan onderneemt de school actie richting de ouders of student. Het precieze moment verschilt per situatie.
Als een leerling op de basisschool een dag niet op school verschijnt, dan neemt de school in principe dezelfde dag contact op met de ouders. De leerkracht ziet de leerlingen dagelijks en merkt dit al snel op.
Verzuim registreren, altijd verplicht
Iedere school registreert schoolverzuim. De Onderwijsinspectie verwacht dat scholen hiervoor een goed werkend systeem hanteren. De Onderwijsinspectie ziet daarop ook toe.
Meldplicht vanaf zestien uren afwezigheid
De school mag schoolverzuim melden bij de gemeente. Bijvoorbeeld als er zorgen zijn over het verzuimgedrag van een leerling of als de maatregelen van de school om het verzuim terug te dringen niet helpen. In de volgende gevallen is de school verplicht om schoolverzuim te melden:
- Basisscholen melden bij zestien klokuren ongeoorloofde afwezigheid;
- Middelbare scholen melden bij zestien lesuren ongeoorloofde afwezigheid (mits dit lesuur korter dan of gelijk aan zestig minuten is). Als een lesuur meer dan zestig minuten bedraagt, wordt er omgerekend naar klokuren en bij zestien klokuren gelijk gemeld;
- Mbo-instellingen melden bij zestien klokuren ongeoorloofde afwezigheid. Slechts in die gevallen waarin alle opleidingen zijn georganiseerd in lesuren, kan worden geteld met lesuren.
Onderzoek leerplichtambtenaar
Na een melding door de school controleert de leerplichtambtenaar of de leerling een vrijstelling heeft verkregen. Is dit niet het geval, dan onderzoekt de leerplichtambtenaar waarom de leerling of student niet naar school gaat. Meestal neemt hij contact op met de ouders of verzorgers (art. 22 lid 1 Lpw). OCO adviseert om altijd eerlijk te zijn tegenover de leerplichtambtenaar om de situatie niet verder te laten escaleren.
Proces-verbaal
Ongeoorloofd schoolverzuim is een overtreding en daarmee strafbaar. Onderdeel van het onderzoek van de leerplichtambtenaar is om ervoor te zorgen dat de leerling alsnog zo snel mogelijk voldoet aan de leerplicht. Als dat niet lukt, dan sluit de leerplichtambtenaar het onderzoek door een verslag op te stellen. Dit heet een proces-verbaal. Het proces-verbaal beschrijft de feiten, de bevindingen van de leerplichtambtenaar én wat de verdachte zelf heeft verteld (art. 22 lid 2 en 3 Lpw). De leerplichtambtenaar stuurt het proces-verbaal op naar het Openbaar Ministerie.
Jongeren vanaf twaalf jaar worden soms zelf aangesproken op het schoolverzuim. Denk bijvoorbeeld aan leerlingen in de brugklas die tijdens de lestijd naar het centrum gaan en daarmee spijbelen.
Openbaar Ministerie en kantonrechter
Het Openbaar Ministerie beoordeelt of iemand wordt vervolgd vanwege ongeoorloofd schoolverzuim. Dit gaat door middel van een dagvaarding waarin staat welke straf wordt geeist. De kantonrechter bepaalt uiteindelijk of iemand daadwerkelijk strafbaar is en welke straf daarbij past.
Richtlijn voor straffen vanwege ongeoorloofd verzuim
Er is een richtlijn voor straffen vanwege ongeoorloofd verzuim. In de tabel hieronder staan de voorgeschreven straffen en wie er wordt gedagvaard als een leerling of student niet bij een school is ingeschreven. Uitgangspunt is dat ouders of verzorgers worden vervolgd, tenzij de leerling of student al meerderjarig is.
Tabel 1, straffen voor niet voldoen aan inschrijfplicht
Informatie afkomstig uit Richtlijn voor strafvordering strafrechtelijke aanpak schoolverzuim.| Verdachte | Hoogte van straf | |
|---|---|---|
| 1e keer | Ouders of verzorgers, tenzij leerling of student al meerderjarig is | Geldboete van minimaal € 750, altijd via dagvaarding en kantonrechter |
| 2e keer binnen 5 jaar | Ouders of verzorgers, tenzij leerling of student al meerderjarig is | Geldboete van € 1.100, 1 week voorwaardelijke hechtenis en proeftijd van 2 jaar |
| Meerdere keren | Ouders of verzorgers, tenzij leerling of student al meerderjarig is | Geldboete van € 1.500, 1 week onvoorwaardelijke hechtenis (en eventueel uitvoering van de eerder opgelegde voorwaardelijke hechtenis) |
In de tabel hieronder staan de voorgeschreven straffen als een leerling of student tijdens schooltijd op vakantie gaat. Ouders worden in dit geval altijd vervolgd.
Tabel 2, straffen vanwege schoolverzuim rondom de schoolvakanties
Informatie afkomstig uit Richtlijn voor strafvordering strafrechtelijke aanpak schoolverzuim.| Verdachte | Hoogte van straf | |
|---|---|---|
| 1e keer | Altijd ouders of verzorgers | Geldboete van € 100 per dag per kind |
| Maximum van € 600 per gezin in de 1e week | ||
| Maximum van € 900 per gezin bij 2 weken | ||
| Als de geldboete niet wordt betaald, dan worden de bovenstaande bedragen met 20% opgehoogd en via een dagvaarding geeist | ||
| Verzuim langer dan 2 weken verloopt altijd via een dagvaarding | ||
| 2e keer binnen 5 jaar | Altijd ouders of verzorgers | Geldboete van € 100 per dag per kind, verloopt via dagvaarding |
| Maximum van € 900 per gezin in de 1e week, verloopt via dagvaarding | ||
| Maximum van € 1.200 per gezin bij 2 weken, verloopt via dagvaarding | ||
| In ernstige gevallen voorwaardelijke hechtenis met proeftijd van 2 jaar | ||
| Meerdere keren | Geldboete van € 200 per dag per kind met een maximum van € 1.200 per gezin in de 1e week, verloopt via dagvaarding | |
| Maximum van € 1.800 per gezin bij 2 weken, verloopt via dagvaarding |
In de tabel hieronder staan de voorgeschreven straffen als een leerling of student teveel les- of praktijktijd mist.
Tabel 3, straffen vanwege afwezigheid bij les- of praktijktijd
Informatie afkomstig uit Richtlijn voor strafvordering strafrechtelijke aanpak schoolverzuim.| Verdachte | Hoogte van straf | |
|---|---|---|
| 1e keer | Altijd ouders of verzorgers als leerling jonger dan 12 jaar is | Geldboete van minimaal € 250, verloopt via dagvaarding |
| Vanaf 12 jaar leerling of student zelf verantwoordelijk | Schoolverzuim tot maximaal 60 uren, doorverwijzing naar Halt | |
| Schoolverzuim vanaf 60 uren, werkstraf of leerstraf tot maximaal 40 uren | ||
| Soms kan de Maatregel Toezicht en Begeleiding opgelegd worden voor jongeren, bijvoorbeeld jongeren met voorwaardelijke jeugddetentie. Dit duurt 6 maanden | ||
| 2e keer binnen 5 jaar | Altijd ouders of verzorgers als leerling jonger dan 12 jaar is | Geldboete van € 375, 1 week voorwaardelijke hechtenis en proeftijd van 2 jaar, verloopt via dagvaarding |
| Vanaf 12 jaar leerling of student zelf verantwoordelijk | Schoolverzuim tot maximaal 60 uren, nogmaals doorverwijzing naar Halt | |
| Schoolverzuim vanaf 60 uren, eis om werkstraf of leerstraf tot maximaal 80 uren en begeleiding door jeugdreclassering | ||
| Soms kan de Maatregel Toezicht en Begeleiding opgelegd worden voor de duur van 2 jaar, bijvoorbeeld jongeren met voorwaardelijke jeugddetentie. | ||
| Meerdere keren | Altijd ouders of verzorgers als leerling jonger dan 12 jaar is | Geldboete van minimaal € 500 en onvoorwaardelijke hechtenis, verloopt via dagvaarding |
| Vanaf 12 jaar leerling of student zelf verantwoordelijk | Schoolverzuim tot maximaal 60 uren, nogmaals doorverwijzing naar Halt | |
| Schoolverzuim vanaf 60 uren, eis om werkstraf of leerstraf tot maximaal 80 uren en begeleiding door jeugdreclassering | ||
| Soms kan de Maatregel Toezicht en Begeleiding opgelegd worden voor de duur van 2 jaar, bijvoorbeeld jongeren met voorwaardelijke jeugddetentie. |
De kantonrechter kan jongeren verwijzen naar Halt als er sprake is van beginnend schoolverzuim. Halt gaat met de jongere en ouders in gesprek over het schoolverzuim. De jongere gaat vervolgens thuis aan de slag met leeropdrachten. Ook maakt de jongere verplicht een plan om toe te werken naar een modus waarin zoveel mogelijk lessen worden gevolgd.
Na de uitspraak, mogelijkheid tot beroep
Leerlingen en ouders kunnen tijdens de zitting bij de kanonrechter de situatie uitleggen. Zijn er bijvoorbeeld bijzondere omstandigheden waardoor de leerling tijdelijk niet kon voldoen aan de leerplicht? Of is er sprake van een misverstand?
Een leerling kan altijd in hoger beroep als hij of zij zich niet kan vinden in de uitspraak van de kantonrechter. De kosten voor deze procedure zijn vaak hoger dan de boete die wordt opgelegd. Het doel van het opleggen van een straf is het in de toekomst tegengaan van schoolverzuim.
Meer informatie
Meer informatie over soorten schoolverzuim staat in: ‘Wat zijn bij schoolverzuim de verschillen tussen absoluut, relatief, luxe- en signaalverzuim?’
