Ben ik verplicht om de vrijwillige ouderbijdrage te betalen?
Schoolkosten, kosten voor school
De meeste Nederlandse scholen ontvangen subsidie van de rijksoverheid om onderwijs te organiseren: de lumpsum. Deze bekostiging is nodig, doordat scholen verschillende kosten maken. Van het beheer van het schoolgebouw tot het onderwijspersoneel. Van alle schoolboeken tot licenties van lesmaterialen. Veel kosten worden betaald uit deze subsidie.
Sinds 2008 zijn schoolboeken gratis voor alle leerlingen, scholieren en studenten. Van gratis schoolboeken is sprake op alle scholen die subsidie ontvangen, het particulier onderwijs uitgezonderd.
Het onderwijs in Nederland is wat dat betreft gratis. Het onderwijsprogramma is er voor iedereen en is in principe voor alle leerlingen verplicht.
Schoolkosten, soms kosten voor ouders
Soms wordt van ouders verwacht dat er zelf materiaal wordt aangeschaft. Hierbij gaat het om materialen die meestal wat langer meegaan en eigendom blijven van de ouders. Deze kosten komen in principe altijd voor rekening van ouders en vallen ook niet onder vrijwillige ouderbijdrage. Denk bijvoorbeeld aan:
- atlas;
- woordenboek;
- agenda;
- rekenmachine;
- schrift, multomap, pennen, passer;
- gereedschap;
- sportkleding;
- praktijkkleding.
Extra activiteiten naast verplicht onderwijsprogramma
Vrijwel iedere school organiseert naast het verplichte onderwijsprogramma ook extra schoolactiviteiten. Dit zijn activiteiten die meestal geen onderdeel uitmaken van het verplichte lesprogramma. Denk bijvoorbeeld aan:
- schoolkamp van de bovenbouw;
- kerstdiner, paasviering en sinterklaas;
- introductiekamp van de brugklas;
- bijles, huiswerkbegeleiding en examentraining;
- borg van kluisjes en schoolboeken in het voortgezet onderwijs.
Bijdrage van ouders, noodzakelijk voor extra activiteiten
Scholen vragen meestal aan ouders een financiële bijdrage om de extra activiteiten te bekostigen. Het vragen van een bijdrage voor extra uitjes en activiteiten is toegestaan. Dit zijn schoolactiviteiten die scholen wel belangrijk vinden voor de ontwikkeling of het plezier van de kinderen, maar waarvoor de school geen subsidie ontvangt. Op de meeste scholen betaalt het overgrote deel van de ouders de vrijwillige ouderbijdrage.
Bijdrage van ouders, vragen mag altijd
De ouderbijdrage is altijd vrijwillig. Dit staat duidelijk vermeld in de schoolgids en het schoolplan. Dit is wettelijk verplicht. Sommige scholen vragen één bedrag per jaar. Andere scholen vragen juist per activiteit een bijdrage aan de ouders. Scholen mogen altijd een bijdrage aan ouders vragen, zolang de school duidelijk is over de vrijwilligheid van de ouderbijdrage. Ouders die de bijdrage (principieel) niet willen betalen, hoeven nooit een reden op te geven of inzicht te geven in hun financiële situatie.
Niet betalen, nooit gevolgen
Alle leerlingen mogen meedoen aan extra activiteiten die de school organiseert, ook als ouders de ouderbijdrage niet betalen. Een school mag een leerling ook niet weigeren, schorsen, verwijderen als ouders de vrijwillige ouderbijdrage niet betalen (art. 40 lid 1 WPO en art. 27 lid 2 WVO). Alle leerlingen moeten kunnen meedoen aan alle programma’s en activiteiten die de school aanbiedt. Dit geldt ook voor langdurige extra activiteiten, zoals aanvullend sportaanbod of dans- en muzieklessen en tweetalig onderwijs.
Voorheen mocht een school een alternatief voor de extra activiteiten organiseren als ouders de ouderbijdrage niet betaalden. Dit is vanaf 1 augustus 2021 niet meer toegestaan.
Waarom een ouderbijdrage?
Scholen ontvangen subsidie van het Rijk voor het onderwijs, maar niet voor alle activiteiten. Scholen vragen vaak een bijdrage voor extra activiteiten, zoals schoolreisjes, het kerstdiner en sinterklaas. Dit zijn activiteiten die meestal geen onderdeel uitmaken van het verplichte lesprogramma. Sommige scholen vragen hiervoor één bedrag per jaar. Andere scholen vragen juist per activiteit een bijdrage aan de ouders. Scholen mogen een bijdrage aan ouders vragen, zolang de school duidelijk is over de vrijwilligheid van de ouderbijdrage.
Schoolgids en schoolplan
Voor ouders moet voldoende duidelijk zijn dat de ouderbijdrage vrijwillig is. De vrijwilligheid staat ook beschreven in de schoolgids (art. 13 lid 1 onder e WPO en art. 24a lid 1 onder d WVO):
“De schoolgids bevat voor ouders, verzorgers en leerlingen informatie over de werkwijze van de school en bevat in elk geval informatie over de geldelijke bijdrage waarbij wordt vermeld dat deze vrijwillig is.”
Laptops, technasia, tablets en software
De ouderbijdrage wordt steeds vaker gebruikt voor laptops, tablets of andere digitale leermiddelen. Dit is toegestaan. Maar ook hier geldt dat de ouderbijdrage vrijwillig is. Als het gebruik van een laptop of een iPad verplicht is op school, dan is de ouderbijdrage niet verplicht. Dit betekent dat school vervangend materiaal regelt, als ouders niet willen of kunnen betalen.
Soms maakt de aanschaf van een laptop of tablet onderdeel uit van de ouderbijdrage. Scholen vragen ouders soms om zelf zo’n elektronische informatiedrager aan te schaffen. Als ouders dit niet zelf aanschaffen of de bijdrage voldoen, dan zorgt de school voor een volwaardig alternatief. Dit is bijvoorbeeld een ander merk dat wel dezelfde functies heeft. Als scholen zorgen voor een alternatief, dan blijft de laptop of tablet altijd eigendom van de school.
Niet betalen, soms gevolgen voor iedereen
Het is aan de scholen om binnen het subsidiebudget een gevarieerd programma aan te bieden. Dit geldt ook voor extra activiteiten waarvoor een vrijwillige ouderbijdrage gevraagd mag worden. Scholen bepalen zelf hoe de activiteiten worden ingericht. Als de school geen budget heeft voor extra activiteiten, dan kan dat betekenen dat de extra activiteit hierdoor anders moeten worden ingevuld of in het uiterste geval niet doorgaat.
Voorbeelden
Groep-8 gaat begin oktober met schoolkamp. In de laatste week van juli stuurt school via de school-app een bericht over een bijdrage van 85 euro voor dit kamp. Veel ouders zien dit bericht over het hoofd. Na de zomervakantie is duidelijk dat het overgrote deel van de ouders de bijdrage niet heeft betaald. Het schoolkamp wordt daarom verplaatst naar een later moment in het schooljaar.
In havo-4 wordt bij het vak geschiedenis aandacht besteed aan de Tweede Wereldoorlog. Er vindt een studiereis plaats naar Frankrijk in het kader van dit thema. Voor deze excursie wordt een vrijwillige ouderbijdrage gevraagd. Dit is toegestaan. Een aantal ouders heeft de ouderbijdrage niet voldaan. De begroting van de excursie komt daardoor onder druk te staan. De docenten besluiten om de excursie te annuleren. Met de medezeggenschapsraad wordt besproken of een dagtrip naar een militaire begraafplaats in Nederland wel mogelijk is.
Geen maximum bedrag, maar rol voor medezeggenschap
De hoogte van de ouderbijdrage verschilt per school. Uit onderzoek van RTL blijkt dat sommige scholen jaarlijks een bijdrage vragen van €600,-. Sommige scholen vragen geen bijdrage aan ouders. In de Tweede Kamer is in 2021 een motie aangenomen om een maximum bedrag vast te stellen. De minister van Onderwijs heeft aangegeven deze motie niet uit te voeren.
De school stelt daarom nog steeds de hoogte en de bestemming van de ouderbijdrage vast. Hiervoor is wel instemming nodig van de oudergeleding van de medezeggenschapsraad.
De vrijwillige ouderbijdrage was in de Amsterdamse gemeenteraad vorig jaar volop in discussie. Onderwijswethouder Marjolein Moorman besloot dat basisscholen maximaal 225 euro per jaar mogen vragen van ouders. Scholen die een hogere bijdrage vaststellen – er zijn er in Amsterdam die het driedubbele vragen – hebben nu geen recht meer op een jaarlijkse gemeentelijke subsidie.
Continurooster, ouderbijdrage toegestaan
Bij een continurooster blijven kinderen tussen de middag verplicht op school. Dit valt onder het lesrooster. Daarom is er sprake van onderwijstijd. Scholen vragen soms een vrijwillige bijdrage aan ouders voor de overblijfkosten van leerlingen vanwege een continurooster. Dit is toegestaan. Deze bijdrage is niet verplicht.
Amsterdamse situatie
Sinds 1 augustus 2021 worden leerlingen niet meer uitgesloten van extra activiteiten als ouders de ouderbijdrage niet hebben voldaan. Maar om er toch voor te zorgen dat zoveel mogelijk ouders de ouderbijdrage betalen, kunnen zij in sommige gevallen in aanmerking komen voor een scholierenvergoeding. Ook kunnen sommige ouders met behulp van de Stadspas of het Noodfonds Schoolreisjes de vrijwillige ouderbijdrage betalen.
Scholierenvergoeding
De gemeente Amsterdam keert een scholierenvergoeding uit. Scholierenvergoeding is extra geld voor schoolgaande kinderen. Hiervoor komen ouders en verzorgers met een laag inkomen in aanmerking. Per schooljaar is voor elk kind een maximumbedrag beschikbaar van:
- €250,- per jaar per kind op de voorschool
- €166,- per jaar per kind op de basisschool
- €325,- per jaar per kind op de middelbare school
De scholierenvergoeding vraag je aan. Je krijgt het bedrag niet zomaar op je rekening. Je bewaart de bonnetjes en vraagt online het geld terug. De gemeente maakt het bedrag dan over totdat het maximumbedrag is bereikt.
Stadspas
Amsterdamse minimagezinnen kunnen vanaf schooljaar 2019-2020 op vrijwel alle basisscholen de vrijwillige ouderbijdrage betalen met de Stadspas. Vereiste is dat de school meedoet met de regeling voor de Stadspas. Ouders met een stadspas kunnen per kind €50,- ouderbijdrage door de gemeente laten overmaken naar de school. Ouders hebben in dat geval wel €28,- minder te besteden aan scholierenvergoeding.
Ruim 17.000 Amsterdamse kinderen op de basisschool hebben een Stadspas, omdat hun ouders een inkomen tot 120 procent van het wettelijk sociaal minimum en weinig vermogen hebben.
Noodfonds Schoolreisjes
Het Noodfonds Schoolreisjes is er voor ouders met een krappe beurs. Het kan zo zijn dat de scholierenvergoeding niet voldoende is om de ouderbijdrage van te kunnen betalen. Bijvoorbeeld door andere schoolkosten of een hoge ouderbijdrage. Het Noodfonds is een aanvulling op de scholierenvergoeding. Bij het Noodfonds kan je ook terecht voor ondersteuning voor kleding, eten en traktaties bij verjaardagen.